Αφορμή για να το γράψουμε στάθηκε μια απορία ενός συμπολίτη μας. Πως η Γεράνεια είχε επιτάφιο παλιό και η Χώρα δεν είχε. Φαίνεται λοιπόν και η Χώρα είχε, δύο μάλιστα και κάηκαν!
Τρίτη 13 Ιουλίου 1910. Ο ιστορικός ναός του Αγίου Δημητρίου, έγινε παρανάλωμα του πυρός σε διάστημα μισής ώρας. Αιτία, η απροσεξία μιας γυναίκας σύμφωνα με τα λεγόμενα, η οποία κόλλησε αναμμένο κερί πάνω σε εικόνα. Ο ναός αυτός ήταν ο δεύτερος ναός προς τιμήν του Αγίου Δημητρίου στη θέση αυτή. Γραπτές μαρτυρίες μας οδηγούν στο συμπέρασμα πως ο πρώτος ναός κτίστηκε μεταξύ των ετών 1646-1648. Επειδή όμως σταδιακά το «χωρίον» Σιάτιστα, έγινε «πολιτεία» ο πρώτος αυτός ναός ήταν πολύ μικρός για να καλύψει τις λατρευτικές ανάγκες των Σιατιστινών και το 1801 ανοικοδομήθηκε και ανακαινίστηκε εκ θεμελίων. Ο ναός κάηκε στις 13 Ιουλίου 1910, αλλά δεν κατέρρευσε.
Ο Αριστοτέλης Ζάχος σε ελαιογραφία του Ευαγγέλου Ιωαννίδη.
Ο νέος ναός, σε σχέδια του Σιατιστινού αρχιτέκτονα Αριστοτέλη Ζάχου, θεμελιώθηκε στις 8 Οκτωβρίου του 1912, δηλαδή τέσσερις ημέρες αφότου η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο στην Τουρκία. Αν και είχε θεμελιωθεί ο νέος ναός, ο παλιός δεν κατεδαφίστηκε. Την πρακτική αυτή εφάρμοσαν οι μάστοροι και στην θεμελίωση του Τραμπαντζείου Γυμνασίου, το οποίο θεμελίωσαν, χωρίς να κατεδαφιστεί η παλιά Ελληνική Σχολή. Σε φωτογραφία από το αρχείο Χαρ. Ράμμου όπου απεικονίζονται στρατιώτες, αξιωματούχοι της Σιάτιστας και άλλοι Σιατιστινοί, που τραβήχτηκε μετά την μάχη της Σιάτιστας, στις 4 Νοεμβρίου 1912, διακρίνεται ο παλιός ναός του Αγίου Δημητρίου, με τον τρούλο του, έτσι όπως τον γνωρίζουμε και από παλιότερη φωτογραφία την οποία παραχώρησε η οικογένεια Παντελή Τζώνου και δημοσίευσε ο Αν. Δάρδας στο βιβλίο του Ο Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Δημητρίου Σιάτιστας.
Στρατιώτες και Σιατιστινοί στον Προφήτη Ηλία. Στο βάθος διακρίνεται ο ναός του Αγίου Δημητρίου, πίσω από την Αστική Σχολή (Φωτ. Αρχείο Χαρ.Ράμμου).
Μια μαρτυρία του Χρίστου Καπνουκάγια, στο άρθρο «Φύλλα από την αυτοβιογραφία μου -Τα παιδικά μου χρόνια», η οποία δημοσιεύτηκε στο Μακεδονικόν Ημερολόγιον Σφενδόνη 21 (1951), σ. 261, όπου ο Καπνουκάγιας αναφέρεται σε ζωγραφισμένο άγγελο που σώθηκε από την πυρκαγιά, δείχνει πως από τον παλιό ναό κάτι απέμεινε.
Η φωτιά κατέστρεψε και πολύτιμα κειμήλια του ναού. Κάποια από τα κειμήλια αυτά μας τα περιγράφει ο Χρίστος Καπνουκάγιας στο άρθρο του «Παιδικαί μου αναμνήσεις» που δημοσιεύτηκε στο Μακεδονικόν Ημερολόγιον Σφενδόνη 24 (1954) σ. 298-299, όπου γράφει:
«Αγαπούσα εξαιρετικά τους ξύλινους ανάγλυφους εζωγραφισμένους “επιτάφιο” και “σταύρωσιν” του Χριστού μας. Πόσο λυπήθηκα όταν κάηκαν, δεν μπορώ να το περιγράψω. Πήγαινα στον ναόν της Αγίας Παρασκευής της Γεράνειας κάθε Μεγάλη Παρασκευή για να δω την Σταύρωσιν εκεί και τον επιτάφιον, τα οποία έμοιαζαν ή ήταν τα ίδια με τα δικά μας κάεντα. Όταν είδα στον ναόν του Αιτωλικού τον όμοιο με τον δικό μας χρυσοκέντητο αναρτημένο επιτάφιο δεν χόρταινα να τον κυττάζω από νοσταλγία προς το καέντα δικό μας του Αγίου Δημητρίου Σιατίστης».
Επομένως σύμφωνα με τον Χρίστο Καπνουκάγια στον ναό του Αγίου Δημητρίου υπήρχε ξύλινος ζωγραφισμένος επιτάφιος, σαν αυτόν της Αγίας Παρασκευής στη Γεράνεια, καθώς και χρυσοκέντητος σαν του Αιτωλικού.
Ο χρυσοκέντητος επιτάφιος του Αιτωλικού, παρόμοιοείχε και ο ναός του Αγ.Δημητρίου που κάηκε το 1910.
Αν. Δάρδας Ο Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Δημητρίου Σιάτιστας, Σιάτιστα 1995.
ΠΗΓΕΣ:
Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ, Αριστοτέλης Ζάχος & Josef Durm Η αλληλογραφία ενός πρωτοπόρου αρχιτέκτονα με τον μέντορά του 1905-1914, εκδ.Ποταμός, Αθήνα 2013.
Γ. Γκανούλης "Τα εγκαίνια του ναού του Αγίου Δημητρίου" στην εφημερίδα της Ν.Υόρκης, ΑΤΛΑΝΤΙΣ φ.28.10.1928.
Χρ. Καπνουκάγιας, «Φύλλα από την αυτοβιογραφία μου -Τα παιδικά μου χρόνια», ΜΗΣ 21 (1951).
Χρ. Καπνουκάγιας, «Παιδικαί μου αναμνήσεις» ΜΗΣ 24 (1954).
https://iaitoloakarnania.gr/2018/04/istoria-tou-epitafiou-ston-n-kimiseos-theotokou-sto-etoliko/
*Απαγορεύεται ρητά η οποιαδήποτε χρήση, αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, μετάδοση, διανομή, έκδοση, εκτέλεση, μεταφόρτωση (download), μετάφραση, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά του περιεχομένου του δικτυακού τόπου χωρίς την προηγούμενη έγγραφη άδεια του www.Siatista-Info.com.
