Τον 11 ο μ. Χ. αιώνα η 30ή Ιανουαρίου καθιερώθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως εορτή των Τριών Ιεραρχών και σε όλο τον ελληνισμό σχετίστηκε με τα ελληνικά γράμματα. Στην περίοδο μάλιστα της Τουρκοκρατίας την ημέρα αυτή τελούνταν τα μνημόσυνα υπέρ των ευεργετών και των χορηγών των ελληνικών σχολείων.
Το 1842 το Πανεπιστήμιο Αθηνών για πρώτη φορά διοργάνωσε εκδήλωση την ημέρα της εκκλησιαστικής εορτής των Τριών Ιεραρχών , για να εκφράσει την ευγνωμοσύνη της Πανεπιστημιακής κοινότητας προς καθηγητές και ευεργέτες του Πανεπιστημίου και το επίσημο ελληνικό κράτος, λίγο αργότερα , καθιέρωσε για όλη την ελεύθερη Ελλάδα την εορτή των Τριών Ιεραρχών ως ημέρα αφιερωμένη στην Παιδεία και στα Γράμματα.
Το 1876 ομιλητής στη γιορτή των Τριών Ιεραρχών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ήταν ο Σπυρίδων Λάμπρου.
Στην ομιλία του αναφέρθηκε σε έναν από τους πολλούς ευεργέτες του Πανεπιστημίου , που υπέρ αναπαύσεως των ψυχών τους τελούνταν το μνημόσυνο, αναφέρθηκε στο Δημήτριο Όκα.
Ο Δημήτριος Όκας ήταν ακονιστής ξυραφιών και το 18 57 με διαθήκη του άφησε 20 δραχμές στο Εθνικό Πανεπιστήμιο, την ίδια εποχή που άλλοι ευεργέτες άφηναν πολλές χιλιάδες δραχμές για τον ίδιο σκοπό. Και το Πανεπιστήμιο έχει στον ίδιο κατάλογο τον Όκα, το φτωχό βιοπα λαιστή που είχε δωρίσει 20 δραχμές, με τον Πλατυγένη, που είχε δωρίσει 230.000 δραχμές.
Στην συνέχεια στην ομιλία αυτή καταγράφηκε το ακόλουθο κείμενο , απόσπασμα από ομιλία του πρυτάνεως Ολύμπιου το 1857:
- ποια σχέση υπάρχει ανάμεσα στον πτωχό και βαριά εργαζόμενο εν ζωή Όκα με τον βαθύπλουτο κ αι ανοιχτόμυαλο έλληνα Πλατυγένη;
- δεν υπάρχει καμιά άλλη σχέση παρά μόνο η ιερή και βαθειά ριζωμένη στην καρδιά κάθε έλληνα αγάπη στην Παιδεία. Αυτή η αγάπη προς την Παιδεία υπήρχε και υπάρχει και στις καρδιές των Σιατιστινών. Και στη Σιάτιστα έχουμε ευεργέτες πολλούς, που πρόσφεραν στα σχολεία της πόλης μας μεγάλα ή μικρά χρηματικά ποσά, ακίνητα, δημιούργησαν και μας άφησαν κληροδοτήματα. Όλους αυτούς που βοήθησαν τα σχολεία από το 1700 και μετά τους τιμήσαμε κι εξακολουθούμε να τους τιμούμε.
Τα τελευταία χρόνια η εκπαιδευτική κοινότητα της πόλης μας αξιοποίησε κάθε γραπτή μαρτυρία που υπήρχε και έκανε νέο κατάλογο των ευεργετών και δωρητών των σχολείων μας, τον κατέγραψε σε ειδικό δερμα τόδετο βιβλίο με περγαμηνό χαρτί και το βιβλίο αυτό το κατέθεσε για φύλαξη στη Μητρόπολή μας, με την παράκληση κάθε χρόνο να μνημονεύονται τα ονόματα των ευεργετών στην εκκλησία τη μέρα της γιορτής των Τριών Ιεραρχών, όπως έχει καθιερωθεί από παλιά.
Αντίγραφοτου βιβλίου υπάρχει σε κάθε σχολείο της πόλης και κάθε χρόνο η εκπαιδευτική κοινότητα το συμπληρώνει καταγράφοντας τα καινούργια ονόματα των ευεργετών και έτσι μένει ζωντανή η μνήμη και συνεχίζουμε να ταξιδεύουμε στις θάλασσες της παγκοσμιοποίηση ς με καράβι ....γερό σκαρί δουλευμένο από τους προγόνους μας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας , όταν κάτω από τη μύτη του κατακτητή γιόρταζ αν τη γιορτή των ελληνικών γραμμάτων και τιμούσ αν τους ευεργέτες της σε 2 γιορτές, των Τριών Ιεραρχών στη Γεράνεια και της Ορθοδοξίας στη Χώρα.
Μετά την απελευθέρωσή μας το 1912 η γιορτή των γραμμάτων, σύμφωνα με την απόφαση του ελληνικού κράτους , τελείται στις 30 Ιανουαρίου.
Και από τότε Χώρα - Γεράνεια, στον ίδιο χώρο όλοι μαζί την ημέρα των Τριών Ιεραρχών, όπως οι πρόγονοι μας αιώνες πριν, δεόμαστε υπέρ αναπαύσεως της ψυχής των ευεργετών και δωρητών των σχολείων της Σιάτιστας κι ελπίζουμε αυτοί που από ψηλά μας βλέπουν να χαίρο νται που η Σιάτιστα ακόμα θυμάται και τιμάει!
Βιβλιογραφία: Οι ευεργέται και καθηγηταί του εθνικού παν/μιου, λόγος εκφωνηθείς τη 30ή Ιανουαρίου 1896 υπό Σπυρίδωνος Λάμπρου. Η «Ημέρα των Γραμμάτων» και ο διάλογος για την παιδεία: Ευφημισμοί, Συναίνεση και Αντιθέσεις, λόγος που εκφωνήθηκε στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων την 30.1.2008 από τον καθηγητή Γιώργο Μαυρογιώργο.
Η εορτή των Τριών Ιεραρχών στη Σιάτιστα, όπως και σ' όλη την Ελλάδα, έρχεται από πολύ μακριά, με μια διαφορά όμως για την πόλη μας: εδώ υπάρχει και διατηρείται ενσωματωμένη στη γιορτή των Τριών Ιεραρχών και η «εορτή των Σχολείων προς τιμή των Ευεργετών τους».Η εορτή των Τριών Ιεραρχών στη Σιάτιστα
Από το 1820 οι προεστοί της πόλης μας όρισαν κάθε χρόνο την Κυριακή της Ορθοδοξίας όλοι οι Σιατιστινοί μαζί σε ένα ναό να τιμούν τους ευεργέτες των σχολείων- Εκηρύχθη η χρονική κατά το χρέος μας μονοεκκλησία.
Και κάτι ακόμη: Για μας τους Σιατιστινους των Τριών Ιεραρχών είναι η μέρα που οι εορτάζοντες εκπαιδευτικοί ως οικοδεσπότες στο «σπίτι τους», στο Ιστορικό Τραμπάντζειο Γυμνάσιο, δεξιώνονται τους γονείς των μαθητών τους, όλους τους συμπολίτες τους, που με σεβασμό κι αγάπη έρχονται να τους ευχηθούν το «χρόνια πολλά». Είναι κοινωνική εκδήλωση των εκπαιδευτικών, των διδασκόντων, όχι των διδασκομένων, και έκφραση ευγένειας αλλά και τιμής κι αγάπης προς όλους εκείνους που τους εμπιστεύονται την διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους, της νέας γενιάς, προς όλες τις αρχές του τόπου, μαζί με τις οποίες υπηρετούν τον τόπο αυτό.
Η δεξίωση αυτή, τέλος, είναι η εκδήλωση που ολοκληρώνει τον ευρύτερο εορτασμό των Τριών Ιεραρχών στη Σιάτιστα, ο οποίος περιλαμβάνει λειτουργία στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Δημητρίου, με συμμετοχή όλων των Σιατιστινών, και μνημόσυνο για τους Σιατιστινούς εκπαιδευτικούς που δίδαξαν στα σχολεία της πόλης μας και για τους ευεργέτες αυτών των σχολείων.
Αικατερίνη Ζωγράφου - siatistanews.gr
