Η ΠΙΤΑ
Ο περιηγητής Φραγκίσκος Πουκεβίλ ο οποίος επισκέφθηκε τη Σιάτιστα το 1806 έγραψε σχετικά με τις πίτες της Σιάτιστας τα παρακάτω:
Εις όλην την Μακεδονίαν επαινούν τα γλυκίσματα της Σιάτιστας και ιδία τις πίτες, είδος πλακούντος εκ φύλλων, από τα οποία αποστέλλουν μέχρι της Ηπείρου.
Ο Γερμανός περιηγητής Heinrich Barth ο οποίος επισκέφτηκε την Κοζάνη τον Οκτώβριο του 1862 στο βιβλίο του Reise durch das Innere der Europaischen Turkei γράφει:
«Όταν έφυγα από τον Μητροπολίτη, ο οποίος ονομάζεται Ευγένιος, και, έχοντας επιστρέψει στο χάνι μου, κατανάλωσα το φτωχικό μου δείπνο, μου έφεραν δύο επισκέπτες του προαναφερθέντα, ως δώρο σε φιλοξενούμενο, δύο μεγάλα διπλά μπουκάλια εξαιρετικό λευκό κρασί, το φημισμένο ηλιουμένον, που παράγεται στη Σιάτιστα, και ένα είδος πίτας».Οι μαρτυρίες των περιηγητών αυτών δείχνουν πως οι πίτες αποτελούσαν πολύτιμο δώρο και ήταν το έδεσμα που μετέφερε ο πραματευτής και ο περιηγητής στο δισάκι του. Για την ελληνική αγροτική οικογένεια η πίτα ήταν το φαγητό που έκανε η γυναίκα για να φάνε τα παιδιά της, να προσφέρει στους ξένους, να πάρει μαζί του ο άντρας στο χωράφι, να ταΐσει τους εργάτες που δούλευαν στα χωράφια τους. Ήταν και το έδεσμα που έκαναν με το τελείωμα της κάθε γεωργικής εργασίας για να ευχαριστήσουν όσους βοήθησαν σ΄αυτήν.
Τις πίτες που έκαναν στη Σιάτιστα, καθώς και τον τρόπο παρασκευής τους περιγράφει αναλυτικά ο Χρίστος Καπνουκάγιας (1900-1991), καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο βιβλίο του Η ΜΗΤΕΡΑ ΜΟΥ.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Καπνουκάγια η μητέρα του έκανε πολλές πίτες π.χ. κρεατόπιτα, πρασόπιτα, κολοκυθόπιτα, τυρόπιτα, ουρδόπιτα (πίτα με μυζήθρα), λαχανόπιτα, κρεμμυδόπιτα. Κάθε εποχή έκανε και την ανάλογη πίτα. Η τακτική αυτή ακολουθούνταν γιατί στη γέμιση της πίτας χρησιμοποιούνταν τα υλικά τα οποία τη συγκεκριμένη εποχή είναι σε αφθονία. Για την Πρωτοχρονιά έκανε κρεατόπιτα, καθώς ήταν η περίοδος που έσφαζαν τα γουρούνια και το κρέας ήταν σε αφθονία, ενώ για τα Θεοφάνια έκαναν γλυκιά κολοκυθόπιτα.
Μάλιστα τα Θεοφάνια πήγαιναν πίτα στην εκκλησία και μετά η επιτροπή της εκκλησίας μοίραζε την πίτα αυτή στα σπίτια και παράλληλα συγκέντρωνε ένα χρηματικό πόσο, το οποίο χρησιμοποιούνταν για κοινωφελή έργα. Στην πίτα των Θεοφανίων έβαζαν ένα σταυρουδάκι και όποια γυναίκα το έβρισκε έπρεπε να κάνει πίτα για τον επόμενο χρόνο.πηγη Καλλιόπη Μπόντα
