Όχι η αυλή δεν ήταν μια απλή προέκταση του σπιτιού αλλοτινών καιρών ήταν η σιωπηλή αλλά ισχυρή έκφραση των ανθρώπων για τις σχέσεις τους με τους άλλους, ήταν το πεδίο ξεκούρασης και επικοινωνίας, διαλόγων και συζητήσεων.
Η αυλή εξέφραζε έναν τρόπο ζωής, τη νοοτροπία που είχαν οι κάτοικοι για τη φιλοξενία, για την επικοινωνία, για την ψυχαγωγία.
Περιποιημένη αυλή σήμαινε οικογένεια με καλή και πρόσχαρη διάθεση για τους γείτονες, για τους καλεσμένους αλλά και για κάθε περαστικό. Ανυπαρξία αυλής ή αυλή στενάχωρη και ακατάστατη παρέπεμπε σημειολογικά σε αφιλόξενους, σε εσωστρεφείς και σε δύσθυμους. Οι νοικοκύρηδες μιας μικρής και απεριποίητης αυλής δήλωναν ότι δεν ήθελαν πολλά – πολλά με τους ανθρώπους…
Η αυλή είναι σήμα κατατεθέν του χωριού και της γειτονιάς των μικροπόλεων στις δεκαετίες 1950, 1960 και 1970. Είναι η άλλη πλευρά των καφενείων και της πλατείας, η «γυναικεία απάντηση» στους ανδροκρατούμενους δημόσιους χώρους˙ τα παιδιά αλώνιζαν παντού, αλλά οι δικοί τους προνομιακοί χώροι ήταν οι αλάνες και τα κοντινά στο χωριό ή στη γειτονιά χωράφια που κυνηγούσαν τη μπάλα κάθε ώρα και στιγμή.
Άλλη η αυλή του χωριού και άλλη της γειτονιάς στην πόλη. Στο χωριό ήταν μάλλον άνετη, προέκταση του χωραφιού, ενώ στην πόλη ήταν συνήθως εσώκλειστη, μπορεί και κοινή με τα παρακείμενα σπίτια, ήταν «μια σταλιά», κομμάτι του λιγοστού ούτως ή άλλως οικοπέδου. Η φτώχεια δεν επέτρεπε και πολλά πολλά. Αλλά ήταν φτώχεια φτώχεια με αρχοντιά και περηφάνεια, με αγάπη στη δουλειά και με πίστη στο μέλλον Η αυλή έπρεπε να είναι πάντα σκουπισμένη και καθαρή. Ήταν ο καθρέφτης του σπιτιού. Ήταν η εποχή που οι γιαγιάδες – βασικά πρόσωπα της τότε οικογένειας – είχαν την ευθύνη να την φροντίζουν και κυρίως να συμβουλεύουν τα κορίτσια (τα τσουπιά) να είναι «πάντα με μια σκούπα στο χέρι». Η αυλή είχε πάντα ένα πολύ προσεγμένο σκηνικό.
Η μια πλευρά της θα οριζόταν από τους τοίχους του σπιτιού αλλά ολόγυρά της θα είχε βοηθητικούς «χώρους» ανάλογα με την κοινωνική και την οικονομική όψη των νοικοκυραίων. Στα χωριά θα υπήρχε μάλλον στον περίγυρό της ο φούρνος, κάποια αποθήκη, η στοίβα με τα ξύλα και ο μπαξές. Σε κάθε περίπτωση θα είχε πεζούλια «ακουμπισμένα» στον τοίχο του σπιτιού, ειδικά καθίσματα αλλά και κουρελούδες για στρωματσάδα, πρόχειρα ξύλινα φτιαγμένα με σανίδες τραπέζια, φρατζάτες καμωμένες με καλάμια και φτερίνα. Και βέβαια εδώ θα είχαν έντονη παρουσία τα λουλούδια, οι γλάστρες στους τοίχους πάνω σε σανίδια στερεωμένα με ξύλα μπηγμένα στις πλίθες, και τα παρτέρια. Τα λουλούδια – βασιλικός, γεράνια, δυόσμος, τριανταφυλλιές, μολόχες, ντάλιες…- τότε τα λάτρευαν, τα είχαν σαν τα «ζωντανά» και τα πρόσεχαν μεγάλοι και παιδιά. Κατά περίπτωση έδιναν το στίγμα της η κληματαριά – «επιβλέποντας» και προστατεύοντας μερικώς ή ολικώς το χώρο – ή κάποιο δέντρο, συνήθως η μουριά. Δεν έλειπε η βρύση ή το πηγάδι. Το νερό πάντα ήταν στο κέντρο της ζωής των ανθρώπων του χωριού. Εδώ πλένονταν τα πιατικά σε κανέναν αυτοσχέδιο νεροχύτη αλλά και τα ελαφρά ρούχα μέσα στις πασίγνωστες σκάφες. Στα χωριά έκαναν την παρουσία τους και τα κάθε λογής ζώα. Είχαν και αυτά μερίδιο κάπου εκεί κοντά… Το ασβέστωμα κάθε Πάσχα και καλοκαίρι άλλαζε όχι μόνο την όψη της αλλά και τη διάθεση των ανθρώπων. Και όταν άρχιζε κάποια νοικοκυρά το άσπρισμα, έπαιρναν σειρά όλες. Καμιά αυλή δεν έμενε στην τύχη της…
Τα σπίτια δεν χώραγαν˙ ήταν μικρά και οι οικογένειες μεγάλες, η πολυτεκνία ήταν ο κανόνας. Στο σπίτι ήσουνα όταν ο καιρός ήταν πολύ ακατάλληλος. Τα παιδιά δεν ζούσαν μέσα στα σπίτια. Ήσαν πάντα με παρέα, ήσαν ή στις δουλειές που έκαναν σταθερά στα χωράφια και στα ζώα ή στα ομαδικά παιχνίδια του χωριού.Τα καλοκαίρια εδώ γίνονταν οι συνάξεις της γειτονιάς, τα αυτοσχέδια γλέντια, τα πρόχειρα κεράσματα των πανηγυριών και των γιορτών αλλά και οι γάμοι. Η αυλή συνδεόταν μόνο με ευχάριστα γεγονότα, έτσι κι αλλιώς τα πολύ δυσάρεστα συμβάντα «στριμώχνονταν» στο «βάθος» του σπιτιού…
Η αυλή πρόσφερε μια περίεργη ζεστασιά και μια ξεχωριστή φιλικότητα. Ίσως γιατί η οικειότητά της δεν είχε τον περιορισμό του εσωτερικού του σπιτιού, ίσως γιατί ήταν ο πρώτος χώρος κοινωνικοποίησης των μικρών παιδιών, ίσως γιατί κάθε αυλή προεκτεινόταν ως αντίληψη στις άλλες αυλές. Οι αυλές ένωναν σπίτια και ανθρώπους…
Νίκου Τσούλια
