Σε μία ανάρτηση στο Facebook, προ ημερών, σε ένα κηδειόσημο έγραφε ως τόπο καταγωγής του θανόντος «εκ χωρίου Σιατίστα.....»
Ποια είναι η ΣΙΑΤΙΣΤΑ
Σιάτιστα, η μικρή, αρχοντική, παραδοσιακή πόλη της Δυτικής Μακεδονίας, πρωτεύουσα της επαρχίας Βοΐου. Είναι κτισμένη σε υψόμετρο 950μ, στο όρος Βέλιακαι χωρίζεται σε δύο γειτονιές. Στη ΧΩΡΑ, όπου υπάρχουν τα Δημόσια και Δημοτικά γραφεία, οι τράπεζες και τα περισσότερα καταστήματα και στη ΓΕΡΑΝΕΙΑ.
Είναι γνωστή ως πόλη της γούνας και των εκλεκτών κρασιών της, ιδιαίτερα του «ηλιαστού» και του περίφημου τσίπουρου, που αρωματίζεται από τον Κρόκο Κοζάνης. Ο πλούτος της Σιάτιστας κατά τον 18ο και 19ο αιώνα από το εμπόριο που διεξήγετο στις παραδουνάβιες πόλεις προήλθε από τα περίφημα γουναρικά και υφαντά καθώς και από προϊόντα σιτηρών και οσπρίων, τα οποία μεταφέρονταν με τα καραβάνια από άλογα με τους «κυρατζήδες». Εκείνη την εποχή ονομάστηκε «Φλωροχώρι» από τα φλουριά και τα γρόσια που αποκόμιζαν από τις πωλήσεις με αποτέλεσμα να χτιστούν οι εκκλησίες και τα αρχοντικά. Ιστορικά αναφέρεται ότι την περίοδο εκείνη δημιουργήθηκαν 200 εμπορικοί οίκοι Σιατιστινών στις πόλεις: ΒΙΕΝΝΗ, ΒΟΥΔΑΠΕΣΤΗ, ΒΕΝΕΤΙΑ, ΒΟΥΚΟΥΡΕΣΤΙ, ΣΟΦΙΑ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ.
Τον πλούτο που είχε η Σιάτιστα τον 18ο και 19ο αιώνα μαρτυρούν οι 26 μεταβυζαντινές εκκλησίες με παλαιότερες την Αγία Παρασκευή και Αγία Αικατερίνη (έτος κτίσεως 1677), του Προφήτη Ηλία (1701). Στις εκκλησίες της υπάρχουν παλαιές εικόνες μοναδικής, εξαιρετικής Εκκλησιαστικής τέχνης. Στον γυναικωνίτη της Αγίας Παρασκευής απεικονίζονται οι αρχαίοι φιλόσοφοι Σόλων, Πλούταρχος, Πλάτων, Αριστοτέλης, φαινόμενο σπάνιο που δείχνει την άνθηση της Ελληνικής Παιδείας στη Σιάτιστα. Πολιούχος της είναι ο Άγιος Δημήτριος, έργο του αρχιτέκτονος Ζάχου.
Πλησίον του Αγ. Δημητρίου ευρίσκεται η Ιερά Μητρόπολις Σισανίου-Σιατίστης (μία από τις αρχαιότερες Μητροπόλεις της Ελλάδος με σπάνιες εικόνες και Εκκλησιαστικά συγγράμματα) καθώς και το ιστορικό «Τραπάντζειο Γυμνάσιο», στο οποίο σήμερα στεγάζεται το Βοτανικό μουσείο. Όπισθεν αυτού, το Νεόδμητο κτίριο που στεγάζονται το Γυμνάσιο και το Λύκειο Σιατίστης, έργο των μεγάλων ευεργετών Νικολάου και Λεωνίδα Παπαγεωργίου, που είναι και ιδρυταί του νοσοκομείου Παπαγεωργίου στις δυτικές συνοικίες της Θεσσαλονίκης και το «Ίδρυμα Παπαγεωργίου», που παρέχει κοινωνικό και πολιτιστικό έργο στην πόλη. Η Σιάτιστα έχει 5 Δημοτικά σχολεία, Γυμνάσιο Μουσικής, που στεγάζεται σε κτίριο των ευεργετών Κων/νου και Ελένης Παπανικολάου και Τεχνική Σχολή.
Η Σιάτιστα έχει πολλούς ευεργέτες.
Η Μανούσειος βιβλιοθήκη, που έχει σπάνια βιβλία και λειτουργεί ως Δανειστική βιβλιοθήκη και συχνά διοργανώνει παιδαγωγικά σεμινάρια. Στη Χώρα υπάρχει και το αρχοντικό του Μανούση, που είναι και Μουσείο. Υπάρχουν άλλα δύο μουσεία, του Δολγκήρα στη Χώρα που παραχωρήθηκε από την οικογένεια στο Σύλλογο Μαρκίδες Πούλιου. Οι Μαρκίδες Πούλιου ήταν τυπογράφοι. Στο τυπογραφείο τους στη Βιέννη τύπωναν τα βιβλία του Ρήγα Φερραίου και την «Χάρτα» του. Στη Γεράνεια υπάρχει ένα ιδιωτικό Μουσείο του ζεύγους Τσιότσιου Τατιάνας Ντέρου με πλούσιο αρχαιολογικό υλικό.
Στη Χώρα υπάρχει το Τσιστοπούλειο Διοικητήριο. Άλλων ευεργετών είναι το Κουκουλίδειο Ίδρυμα. Το Σύγχρονο Πολιτιστικό Κέντρο είναι δωρεά του ζεύγους Άρη και Λίλιαν Βουδούρη.
Η Σιάτιστα έχει 47 αρχοντικά: ΜΑΝΟΥΣΗ, ΠΟΥΛΚΙΔΗ, ΝΕΡΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΑΝΑΤΣΟΥΛΗ, ΤΖΙΟΥΡΑ (δεν είναι δυνατόν να τα αναφέρω όλα). Τα περισσότερα είναι σε παρακμή και κατάρρευση... Όλα είναι πετρόκτιστα-κεραμπσκεπή. Με διαρρύθμιση ξεχωριστής αρχιτεκτονικής με πλούσιο διάκοσμο και αυλές άνετες και βοηθητικούς χώρους. Αποτελούν μνημεία διατηρητέα.
Οι Σιατιστείς διατηρούν τα ήθη και έθιμα των προγόνων τους.
Τα Χριστούγεννα γιορτάζουν ιδιαίτερα. Στις 23 Δεκεμβρίου ανάβουν τις «κλαδαρές» και διασκεδάζουν σε όλες τις γειτονιές. Ανήμερα των Χριστουγέννων έχουν ως έθιμο τα «Μπουμπουσάρια», κατά το οποίο ντύνονται με διάφορες φορεσιές και παρευλάνουν σε παρέες διασκεδάζοντας.
Στην εορτή του Δεκαπενταύγουστου (της Κοιμήσεως της Θεοτόκου) έχουν το έθιμο των «Καβαλάρηδων». Στολίζουν τα περίφημα άλογα και πηγαίνουν στο Μοναστήρι στο Τσιαρούσινο και μετά τη Θεία Λειτουργία, διασκεδάζουν. Στους γάμους έχουν έθιμα πρωτότυπα. Μετά τη στέψη, συγκεντρώνονται στις πλατείες και χορεύουν τον «Τρανό χορό». Τα εδέσματά τους είναι τα «σαλιάρια», γλυκά που γίνονται με αλεύρι, λάδι και καρυδόψιχα και μοιάζουν στους κουραμπιέδες. Πίνουν το μυρωδάτο τσίπουρο και το ηλιαστό κρασί.
Σήμερα οι κάτοικοι βρίσκονται σε οικονομική κρίση και αναζητούν εργασία σε άλλες πόλεις και στο εξωτερικό.Ο πληθυσμός της είναι περί τις 6.000 κάτοικοι. Άνω των 7.000 βρίσκονται στο εξωτερικό: στην Ευρώπη, Αμερική, Καναδά, Αυστραλία και Νότιο Αμερική και κατέχουν επίζηλες θέσεις σε εταιρείες και εμπορικούς κολοσσούς.
Αξίζει να την επισκεφτείτε. Έχει 4 ξενοδοχεία και απέχει από την Αθήνα 450 χιλιόμετρα.
Τελειώνω το κείμενο με ένα ευχάριστο γεγονός. Προσφάτως, ο δήμαρχος Βοΐου, κ. Χρήστος Ζευκλής επισκέφτηκε τη Νέα Υόρκη και απεδέχθη τη δωρέα $2.000.000 από την κα. Μαριάννα Γκιουλέ στη μνήμη του συζύγου της, για την ίδρυση Κέντρου Νεότητας Σιατίστης.
ΠΟΙΗΜΑ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ ΜΕΓΑ ΜΕ ΤΙΤΛΟ «ΣΙΑΤΙΣΤΑ»
Αρχόντισσα περήφανη, Σιάτιστα παινεμένη,
Είσαι στολίδι ζηλευτό της Μακεδόνας γης.
Η ιστορία σου μακριά, απ’ τους αιώνες κρένει
την αρχοντιά σου την τρανή, ω πόλη ζηλευτή.
Τί κι αν διαβήκανε καιροί, κι ερήμωσαν οι στράτες
Που στη Φραγκιά οδηγούσανε, τί κι αν χαθήκαν πια
οι κυρατζήδες π’έφερναν από την πλούσια Ευρώπη
φλουριά, δουκάτα και χρυσά, μας μένει η αραθυμιά.
Ήσουν το παίνεμα εσύ, στη γύρω επαρχία
είχες και όνομα χρυσό, σε λέγαν «Φλωροχώρι».
Οι εχθροί σου σε μισούσανε, σε ζήλευαν γειτόνοι,
κι οι Τούρκοι δεν σε μόλεψαν, ουδ’ έμεναν κοντά σου.
Στη ξενιτειά τα τέκνα σου προκόβανε και στέλναν
πολλά λεφτά να κάνουνε τα όμορφα σχολειά σου.
Πολλούς «ανθρώπους» έβγαλες, σε τίμησαν στα ξένα
κι οι μορφωμένοι σου κι αυτοί γινήκαν παίνεμά σου.
Τι κι αν σε ζώνουν τα βουνά και το χορτάρι λείπει
και λιθαριές κι αγκωναριές, σκοντάφτουν σ’ένα βήμα
Τι κι αν φτωχή ‘ναι η σοδειά και το ψωμί ‘ναι λίγο
έχεις τα ηλιαστά κρασιά και τα γουναρικά σου
Κι αν μακριά στη ξενιτειά πηγαίνουν τα παιδιά σου
Και τη φτωχή τη ζήση τους, ν’ αλλάξουνε ζητούνε
εσένα, ποτέ δεν λησμονούν και να προκόψουν θέλουν
για να ξανάρθουνε σε Σε, στην ποθητή αγκαλιά σου.
.jpg)
