Η αντιμετώπισή της θα απαιτήσει ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο ζωής και στις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις
Ο συνολικός παγκόσμιος πληθυσμός ξεπέρασε το σημείο καμπής των 8 δισεκατομμυρίων στις 15 Νοεμβρίου. Η εξέλιξη αυτή από τα 7 στα 8 δισεκατομμύρια ανθρώπους διήρκεσε μόλις 12 χρόνια, αναζωπυρώνοντας χρόνιους φόβους, που σχετίζονται με την ταχεία αύξηση του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των ελλείψεων τροφίμων, της υψηλής ανεργίας, της εξάντλησης των φυσικών πόρων και της ανεξέλεγκτης περιβαλλοντικής υποβάθμισης. Ωστόσο, η σοβαρότερη πρόκληση με δημογραφικό κριτήριο είναι η γήρανση του πληθυσμού. Το φάσμα μιας παγκόσμιας πληθυσμιακής βόμβας στην πραγματικότητα έχει εξουδετερωθεί (ή, μάλλον, εξατμίστηκε φυσικά). Ο ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού έχει επιβραδυνθεί αισθητά τις τελευταίες δεκαετίες και θα συνεχίσει έτσι. Παρόλο που η Ινδία προβλέπεται να ξεπεράσει την Κίνα το 2023 και να γίνει η πολυπληθέστερη χώρα στον κόσμο, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του πληθυσμού της προβλέπεται στο 0,7% για την περίοδο 2020-2040, δηλαδή κάτω από τον παγκόσμιο μέσο όρο του 0,8%. Η δε πανδημία του κορωνοϊού επηρέασε ελάχιστα το μέγεθος και την ανάπτυξη του παγκόσμιου πληθυσμού, παρά τα εκτιμώμενα 15 εκατομμύρια άμεσους και έμμεσους θανάτους που σχετίζονται με αυτήν και μια μείωση κατά σχεδόν δύο χρόνια του προσδόκιμου ζωής τα πρώτα δύο χρόνια της εμφάνισής της.
Ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού ποικίλλει σημαντικά μεταξύ χωρών, εισοδηματικών ομάδων και γεωγραφικών περιοχών. Η ανάπτυξη είναι δυσανάλογα υψηλή μεταξύ των χωρών χαμηλού εισοδήματος και στην Αφρική και δυσανάλογα χαμηλή μεταξύ των χωρών μεσαίου και (ιδιαίτερα) υψηλού εισοδήματος και στην Ευρώπη. Η γήρανση του πληθυσμού είναι η πιο διάχυτη και κυρίαρχη παγκόσμια δημογραφική τάση, λόγω της μείωσης της γονιμότητας, της αυξανόμενης μακροζωίας και του ότι μεγάλο τμήμα του πληθυσμού οδεύει στην τρίτη ηλικία. Αυτές οι αλλαγές προμηνύουν ένα συνδυασμό κολοσσιαίων υγειονομικών, κοινωνικών και οικονομικών προκλήσεων τις επόμενες δεκαετίες. Η αντιμετώπισή τους θα απαιτήσει ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο ζωής, στις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, στις θεσμικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις και στην τεχνολογική καινοτομία. Εάν, όμως, υπάρξει αδράνεια, οι συνέπειες θα είναι δραστικές: μείωση του εργατικού δυναμικού, που πιέζεται να υποστηρίξει ολοένα και μεγαλύτερο αριθμό συνταξιούχων, συνακόλουθη έκρηξη των ασθενειών λόγω ηλικίας και του σχετικού κόστους περίθαλψης, καθώς και φθίνουσα ποιότητα ζωής στους ηλικιωμένους λόγω έλλειψης ανθρώπινων, οικονομικών και θεσμικών πόρων. Η δημογραφική αλλαγή είναι συνήθως περισσότερο εξελικτική παρά επαναστατική, σίγουρα σε σύγκριση με άλλους σοβαρούς παράγοντες, που επιδρούν στην κοινωνική και οικονομική ευημερία, όπως πανδημίες, εμφύλιες και διακρατικές συγκρούσεις και τεχνολογικές αλλαγές.
Οι εφικτοί στόχοι για τη δημογραφική ετοιμότητα περιλαμβάνουν τη βελτίωση της αναπαραγωγικής υγείας, τον εφοδιασμό των πολιτών με το ανθρώπινο και φυσικό κεφάλαιο και την προώθηση της υγιούς γήρανσης. Ο ΠΟΥ, ειδικότερα, ζητάει 150-300 λεπτά μέτριας αερόβιας σωματικής δραστηριότητας την εβδομάδα για ενηλίκους ηλικίας 18-64 ετών. Οσον αφορά την υγιή γήρανση, ο ΠΟΥ συνιστά στους ενηλίκους 65 ετών και άνω να αυξάνουν τη σωματική δραστηριότητα με γυμναστική και ενδυνάμωση τρεις ημέρες την εβδομάδα. Δυστυχώς, τέλος, ένας στους τέσσερις ενηλίκους παγκοσμίως δεν πληροί αυτά τα πρότυπα, σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ το 2020.
* Το άρθρο δημοσιεύεται στο περιοδικό «Χρηματοπιστωτικά και Ανάπτυξη» του ΔΝΤ.
