Νοέμβριος: Καλό μήνα... από το Siatista-Info

Καλό μήνα με Λαογραφία για τον μήνα Νοέμβρη

Ο Νοέμβριος είναι ο ενδέκατος μήνας του έτους. Το όνομα του προήλθε από τον αριθμό εννιά γιατί στο παλιό ρωμαϊκό ημερολόγιο πριν εισαχθεί ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος, ο Νοέμβριος ήταν ο ένατος μήνας. Από το λαό λέγεται και «βροχάρης», γιατί κατά το μήνα αυτό πέφτουν πολλές βροχές και «χαμένος» γιατί έχει τις μικρότερες σε διάρκεια ημέρες και ως εκ τούτου τις μεγαλύτερες νύχτες.

Ο Νοέμβριος είναι ο τελευταίος μήνας του Φθινοπώρου. Κίτρινα φύλλα, πολλές βροχές και ψυχροί άνεμοι τον χαρακτηρίζουν. Το μήνα αυτό πέφτει πολύ πάχνη, κυρίως όταν οι νύχτες είναι έναστρες. Η πάχνη είναι καταστροφή και γι΄ αυτό τις χειμερινές τροφές μας, όπως τα πράσα, τα θάβουν στο χώμα για να μην παγώσουν ή τα «κάψει» η πάχνη. Άλλοι πάλι, τα σκεπάζουν με ψάθες για να μην παγώσουν, όπως τις πιπεριές, ντομάτες κ.λ.π.

Σήμερα έχουμε το νάιλον. Ακόμα τυλίγουμε με πανιά ή σακούλες πάνινες σταφύλια στις κληματαριές, μεγάλα κυδώνια, μήλα, αχλάδια για να μεγαλώσουν όσο γίνεται, χωρίς να παγώσουν. Πτώση πάχνης θα πει και φρέσκο χιόνι. Λίγες ημέρες μετά τον ερχομό της, έρχεται και το χιόνι. Το Νοέμβριο ανοίγουμε λάκκους και φυτεύουμε δέντρα διάφορα. Τώρα θα πιάσουν ρίζα, γιατί ο Νοέμβριος έχει πολλές βροχές και το νερό χρειάζεται, για να ριζώσουν οι νεοφυτεμένοι βλαστοί. Το λέει και η παροιμία, «Νοέμβρης και Δεκέμβρης φύτευε καταβολάδες».

Ο μήνας αυτός έχει πλούσιο εορτολόγιο, με πολλή λαϊκή πλευρά, πίστη και φαντασία και κοντά στ΄ άλλα πολλή δουλειά πολύ γλέντι και γιορτή. Στις 1 Νοεμβρίου, Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού. Ο λαός τους τιμά γιατί τους θεωρεί θαυματουργούς και είναι γιατροί των ψυχών και των σωμάτων. Στη Σιάτιστα την ημέρα αυτή γίνεται λειτουργία στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Αντωνίου.

Αγιογραφίες από τον Ιερό Ναό Ταξιαρχών Σιάτιστας

Στις 8 Νοεμβρίου γιορτάζεται η σύναξη των Αρχιστρατήγων (Ταξιαρχών) Μιχαήλ και Γαβριήλ, που κατά τη λαϊκή φαντασία παίρνουν τις ψυχές των ανθρώπων. Την ημέρα της γιορτής στη Σιάτιστα ο σύλλογος κρεοπωλών τελεί θεία λειτουργία στην εκκλησία των Ταξιαρχών της πόλεώς μας, που κτίστηκε το 1798 και θεωρεί τους Αγίους προστάτες τους. Στις 9 Νοεμβρίου είναι του Αγίου Νεκταρίου του θαυματουργού και στη Σιάτιστα υπάρχουν δυο εκκλησίες, μια στη χώρα κοντά στον Άγιο Αθανάσιο και μια στη Γεράνεια στη Ράχη Σκιάς.

Στις 11 Νοεμβρίου είναι η γιορτή του Αγίου Μηνά. Κατά τη γιορτή αυτή πιστεύεται ότι ο Άγιος φανερώνει τα κλοπιμαία και γενικά τα χαμένα. Γι ΄αυτό τον επικαλούνται ιδίως οι ποιμένες για την ανεύρεση των χαμένων και την προφύλαξη τους από το στόμα του λύκου. Η γιορτή του είναι μεγάλη για τους τσοπάνηδες. Οι γυναίκες την ημέρα αυτή δεν ανοίγουν ψαλίδι, τα δένουν μάλιστα με κλωστή για να είναι και το στόμα του λύκου κλειστό. Για κάτι γρήγορο λέμε την παροιμία «Ο Αϊ–Μηνάς το μήνυσε κι ο Φίλιππος το καρτερεί».

Στο κέντρο της Σιάτιστας υπάρχει εκκλησάκι του Αγίου Μηνά που κτίστηκε το 1702 και είναι διατηρητέο μνημείο. Στις 13 Νοεμβρίου είναι η γιορτή του Ιωάννου του Χρυσοστόμου. Ενώ στις 14 Νοεμβρίου είναι του Αγίου Φίλιππα, που συμπίπτει με την αποκριά των Χριστουγέννων. Σήμερα τελειώνει η κρεατοφαγία και αρχίζει η Σαρακοστή. Σαράντα μέρες ως τα Χριστούγεννα γίνεται καθημερινή λειτουργία στην εκκλησία. Στις 21 Νοεμβρίου είναι τα Εισόδια της Θεοτόκου. Κάθε γιορτή της Θεοτόκου γιορτάζεται με ευλάβεια από το λαό. Στις 25 Νοεμβρίου είναι η γιορτή της Αγίας Αικατερίνης. Στη Σιάτιστα την ημέρα της γιορτής τελείται θεία λειτουργία στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, που κτίστηκε το 1677 και είναι διατηρητέο μνημείο. Στο προσκυνητάρι της εκκλησίας υπάρχει εικόνα που παριστάνει την Αγία Παρασκευή και Αγία Αικατερίνη που είναι το έτος 1740.

Στις 26 Νοεμβρίου είναι του Αγίου Στυλιανού, προστάτη των βρεφών (νηπίων). Γι΄ αυτό εικονίζεται στην εκκλησία να κρατάει βρέφος σπαργανωμένο. Σήμερα εκκλησιάζονται όλοι, κυρίως όμως οι μητέρες που έχουν μωρά και αποφεύγουν κάθε εργασία όλες οι γυναίκες. Από παρετυμολογία του ονόματός του, ο λαός πιστεύει, ότι ο Άγιος Στυλιανός, ΄΄στυλώνει΄΄ (ενισχύει) την υγεία των νηπίων, των οποίων είναι φύλακας. Στη Σιάτιστα πανηγυρίζει η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που κτίστηκε το 1760 και είναι διατηρητέο μνημείο. Ο μήνας Νοέμβριος τελειώνει με τη γιορτή του Αγίου Ανδρέα. Την παραμονή της γιορτής για την ευκαρπία της γης βράζουν σιτάρι και καλαμπόκι. Την ημέρα αυτή στη Σιάτιστα τελείται θεία λειτουργία στην εκκλησία των Δώδεκα Αποστόλων που κτίστηκε το έτος 1744.

Την ημέρα αυτή στη Σιάτιστα λένε την παρακάτω ιστορία.

«Μια φορά του βραδ΄ τ΄ Αντριά, μια γυναίκα με τουν άντρα τς που τουν ίλιγαν Αντρέα πήγαν στα πιθιρικά τς να φιλιφτούν. Ου άντρας ήταν κι λίγου αχμάκ(ης) κι έτρουγι πουλύ. Γι΄αυτό κι η γυναίκα τ΄έβαλι ένα ψουμί στουν τρουβά. Του ΄χιν πει στου δρόμου που πήγιναν. Κοίτα να μη ξαστουχθείς κι φας πουλύ. Άμα σι πατήσου στου πουδάρ να σταματήσεις. Τα πιθιρικά τς καλουδέθκαν κι άμα ήρθιν η ώρα έβαλαν να φαν. Ικεί που έτρωγαν πέρασιν η γάτα που κάτω π΄του τραπεζ΄κι πάτσιν τουν Αντρέα. Αυτός θάρσιν τουν πάτσιν η γυναίκα τ΄ για να μη φάει άλλου κι σταμάτσιν. Φάει, γαμπρέ, τι σταμάτσις;Του ΄πιν η πιθιρά. Μα ου γαμπρός δεν ήθιλιν να φάει. Τουν παρακάλισιν κι ου πιθιρός κι η γυναίκα τ΄ για να φάει, τίπουτα ο Αντρέας. Αφού έφαγαν, έκατσαν όσο έκατσαν κι πλάγιασαν να κοιμηθούν. Απουκοιμήθκαν οι άλλ΄, μα τουν Αντρέα δεν τουν έπιανιν ύπνους. Σκώνιτι , παίρν΄ τουν τρουβά μι του ψουμί, βγαίν΄ όξου κι χιρνάει να τρώει. Ικείν΄ τν ώρα είχιν σκουθεί κι ου πιθιρός κι πήγινιν στ΄αχούρ να ρίξ΄τα βόιδια άχυρου. Είχιν αρχίσ΄ να χιουνίζ ΄κι΄ου πιθιρός τήρσιν κατά τουν ουρανό, κι ΄είπιν στουν Άγιου που χιόντζιν. Αντριά μ΄ρίξι. Ου Αντρέας νόμισιν πως λέει αυτόν ου πιθιρός, γιατί έτρουγι κι του ΄πιν . Ε! ρε, σα ρίχνου, από του βιό μ΄ρίχνου.

Στις 30/11 (του Αγ. Ανδρέα), οι γυναίκες στο Βόιο , έκαναν τηγανίτες (λαγγίτες), «για να μην τρυπήσει το τηγάνι». Απ' αυτές έτρωγαν όλοι και έδιναν και στα ζωντανά τους.

Μερικές από τις παροιμίες που λέγονται για τον μήνα αυτόν:
                «Ο Νοέμβρης έκλεισε; Τα ζευγάρια είναι στο στάβλο».
                «Νοέμβρη οργώματα κι ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές».
                «Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες».
                «Η Πούλια βασιλεύοντας, το μήνυμά της στέλνει. Ούτε τσοπάνος στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους».

Καλώς να ορίσει λοιπόν ο Νοέμβρης γεμάτος με τα καλούδια του!