Ένας παραδοσιακός οικισμός χαρακτηριστικής κυκλαδίτικης αισθητικής
Η Νάξος αν μη τι άλλο είναι από εκείνα τα νησιά που έχουν όλο το «πακέτο», προσφέροντας στους επισκέπτες της μια ολοκληρωμένη και ξεχωριστή εμπειρία διακοπών. Φημισμένη για τις υπέροχες ακρογιαλιές και τα γραφικά χωριουδάκια της, οι ομορφιές της είναι στην κυριολεξία ανεξάντλητες.
Ένα από τα μέρη της που κρύβει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λοιπόν, και εκπλήσσει ευχάριστα εκείνους που θα το ανακαλύψουν είναι και το χωριό Φιλότι, στην ορεινή ενδοχώρα του νησιού. Ζωντανό και πολύβουο συναντάται σε υψόμετρο 400 μέτρων, 18 χλμ. ανατολικά της Χώρας, ενώ υποδέχεται τους επισκέπτες του αμφιθεατρικά χτισμένο ανάμεσα σε δύο λόφους στους πρόποδες του όρους Ζα.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο, πολυπολυθέστερο και πιο ζωντανό χωριό στην ενδοχώρα του νησιού, το οποίο ξεχωρίζει για την πλούσια παράδοση και τα σημαντικά μνημεία που συγκεντρώνονται στην έκτασή του. Σε κάθε σημείο του χωριού η ολοζώντανη κυκλαδίτικη παράδοση αντανακλάται με τέτοιον τρόπο που η εμπειρία εδώ μένει για πάντα χαραγμένη στη μνήμη του επισκέπτη.
Πάλλευκα, στενά λιθόστρωτα σοκάκια, όμορφα κτίρια κυκλαδίτικης αισθητικής, χαρακτηριστικές καμάρες και υπόστεγα πλαισιώνουν τις τρεις επιμέρους γειτονιές στις οποίες είναι χωρισμένες το χωριό: το Ραχίδι, τον Κλέφαρο και το Λιοΐρι.
Η κεντρική πλατεία του είναι γνωστή και ως «Γέφυρα» και διαθέτει παραδοσιακά καφενεία για νόστιμους μεζέδες και καφεδάκι κάτω από την ανακουφιστική σκιά του αιωνόβιου πλατάνου.
Από τα πιο εντυπωσιακά σημεία του ο Πύργος Μπαρότσι, βενετσιάνικης αρχιτεκτονικής με μια υπέροχη κρήνη χτισμένος την εποχή που το χωριό αποτελούσε φέουδο των Ενετών, καθώς και ο επιβλητικός ναός της Παναγίας της Φιλιωτίσισσας με ένα εκπληκτικό ολομάρμαρο τέμπλο και ένα πανύψηλο καμπαναριό, για σημείο αναφοράς της.
Ο ναός χτίστηκε το 1718, είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, ενώ σύμφωνα με την παράδοση χτίστηκε μετά από προσπάθεια των κατοίκων του χωριού να αποκτήσουν την έκταση από τον ιδιοκτήτη του πύργου που μέχρι και σήμερα συναντάται δίπλα στην εκκλησία.
Άξιο αναφοράς και το Μουσείο της Συλλογής Ελληνικών Νομισμάτων του Νικόλα Γ. Μουστάκη όπου κανείς μπορεί να παρατηρήσει κέρματα και νομίσματα από την Ελλάδα και την Κύπρο.
Τέλος, στο δρόμο προς την παραλία Καλαντού συναντάται ο εντυπωσιακός Πύργος του Χειμάρρου, ενώ στην πλαγιά του βουνού βρίσκεται η βρύση των Αριών και το σπήλαιο του Ζα.
