Ο Άγιος Μηνάς καταγόταν από την Αλεξάνδρεια και μαρτύρησε επί αυτοκρατορίας Διοκλητιανού. Υπήρξε στρατιωτικός στο ρωμαϊκό στρατό. Παραιτήθηκε όμως και κατέφυγε σε μια χριστιανική κοινότητα στα όρη της Φρυγίας.
Όταν ξέσπασε ο διωγμός κατέβηκε στην πόλη και
ομολόγησε την πίστη του. Συνελήφθη, φυλακίστηκε και υποβλήθηκε σε
βασανιστήρια. Τελικά τον αποκεφάλισαν. Ο Άγιος Μηνάς είναι προστάτης της πόλεως Ηρακλείου Κρήτης και της πόλεως της Καστοριάς.
Συνδέεται μάλιστα το όνομά του με την απελευθέρωση της πόλης.
Τρεις είναι οι Άγιοι που συνδέονται με το χειμώνα: Ο Άγιος Μηνάς 11
Νοεμβρίου, ο Άγιος Φίλιππος 14 Νοεμβρίου και ο Άγιος Ανδρέας 30
Νοεμβρίου: Λένε: Αϊ – Μηνάς εμήνυσε του πάππου του χειμώνα, έρχομαι ή
δεν έρχομαι τα’ Αϊ – Φιλίππου αυτού είμαι. Εδώ εννοεί το χιόνι. Για κάτι
γρήγορο λένε την παροιμία “Ο Αϊ – Μηνάς το μήνυσε κι ο Φίλιππος το
καρτερεί”.
Οι κτηνοτρόφοι πιστεύουν πως ο Αϊ – Μηνάς “μηνάει” του χιονιού
νάρθει, φέροντας μαζί του, τους κινδύνους του χειμώνα. Από την άλλη
μεριά, όμως κάνει και κάτι καλό, “μηνάει” δηλαδή φανερώνει, τα χαμένα
ζώα και τα προστατεύει από τους λύκους. Για να ενισχύσουν την
προστατευτική δύναμη του Αγίου, τη μέρα της γιορτής του οι γυναίκες των
τσοπάνηδων “ράβουν” όπως λένε “του λύκου το στόμα”. Στη γιορτή του
Αγίου Μηνά οι γυναίκες δεν ανοίγουν ψαλίδι και οι άντρες δεν ανοίγουν
σουγιά, για να μην ανοίξει το στόμα του ο λύκος.
Το ψαλίδι, μάλιστα, το κρεμούν
ψηλά και το ανοίγουν ύστερα από οκτώ μέρες. Στο κέντρο της Σιάτιστας,
στο μέσο του δρόμου Χώρας και Γεράνειας, υπόψη ότι η Σιάτιστα χωρίζεται
σε δυο συνοικίες, υπάρχει ο Ιερός Ναός του Αγίου Μηνά, που κτίστηκε το
έτος 1702. Η εκκλησία είναι μονόκλιτη Βασιλική με υπερυψωμένο νάρθηκα –
γυναικωνίτη, περίτεχνο τέμπλο και αξιόλογες τοιχογραφίες, του έτους
1728. Ο Άγιος Μηνάς ήταν παλιά το καταφύγιο των Γερανιωτών που πήγαιναν
στη Χώρα και ιδιαίτερα των μαθητών που φοιτούσαν στο Ιστορικό
Τραμπάντζειο Γυμνάσιο. Γιατί το διάστημα από το σπίτι του Μιχάλη
Σιάσιου – απέναντι είναι το Τουριστικό ξενοδοχείο “ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ” – μέχρι
το σπίτι του Γεωργίου Γκουτζιαμάνη ή Γκουγκουλάρα απέναντι από το
Δασονομείο δεν υπήρχε κτίσμα. Όλοι σταματούσαν στον Άγιο Μηνά για να
προσευχηθούν και να ξεκουραστούν.
Ακόμα παλιά όταν σε κάποιο σπίτι υπήρχε άρρωστος περικύκλωναν ή
έζωναν όπως λένε τον Άγιο Μηνά με κλωστή βαμβακερή. Αν κόβονταν η κλωστή
μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα ο άρρωστος γινόταν καλά. Στη
συνέχεια τις κλωστές τις χρησιμοποιούσαν στα κεριά, τα οποία άναβαν στη
λειτουργία ή στον εσπερινό. Επίσης παλιά οι Σιατιστινοί παρακολουθούσαν
τον εσπερινό και κοιμούνταν στο νάρθηκα της εκκλησίας.
Τον Άγιο Μηνά επισκέπτονταν πολλοί Κοζανίτες για
να κάνουν “Τάμα” και να λάβουν χάρη από την θαυματουργή Εικόνα του
Αγίου. Κοιμούνταν στο νάρθηκα του Ναού ή στον ξενώνα που είχε ανεγερθεί
πλησίον του Ναού. Η αναπαλαίωση του Ναού έγινε το 1967 με χρήματα που
είχε συγκεντρώσει η ερανική επιτροπή από τους κατοίκους της Σιάτιστας
επί αοιδίμου Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης Κυρού Πολυκάρπου. Ο
νάρθηκας του Ναού επισκευάστηκε με χρήματα της αείμνηστης
συμπατριώτισσάς μας Αφροδίτης Χάτσιου, το δε κωδωνοστάσιο
κατασκευάστηκε με χρήματα του αείμνηστου Αντωνίου Πήτλιαγκα.
Τα τελευταία χρόνια στον Ιερό Ναό του Αγίου Μηνά Σιάτιστας
τελείται κάθε μήνα βραδινή θεία λειτουργία μετά Ιερού Ευχελαίου από τον
Αρχιμανδίτη κ.κ. Εφραίμ Πρωτοσύγκελο της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου και
Σιατίστης, την οποία παρακολουθούν πολλοί κάτοικοι της Σιάτιστας και
των γύρω χωριών της, καθώς και από Γρεβενά και από Κοζάνη. Ο Ιερός Ναός
του Αγίου Μηνά Σιάτιστας από το έτος 1967 είναι διατηρητέο μνημείο με
απόφαση του Υπουργείου Προεδρίας Κυβερνήσεως και σήμερα ανήκει στο
Υπουργείο Πολιτισμού. Η Εικόνα του Αγίου Μηνά που βρίσκεται στο νάρθηκα
της Εκκλησίας του Αγίου Μηνά είναι του Θεοδώρου Αθαν. Ζωγράφου από
Καστοριά και είναι δαπάνη του Δημητρίου Νικ. Καφάση εις μνήμην του υιού
αυτού Χριστοδούλου, 1941.
Γεώργιος Μ. Μπόντας Τέως Δ/ντής της Μανουσείου Δημόσιας Βιβλιοθήκης Σιάτιστας – Λαογράφος.
