Το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) στην προσπάθειά του να αναδείξει τον ρόλο των μουσείων στη σύγχρονη κοινωνία, καθιέρωσε το 1977 τη 18η Μαΐου ως Διεθνή Ημέρα Μουσείων. Το μήνυμα αυτής της επετείου είναι να γίνουν τα μουσεία φορείς πολιτισμικών ανταλλαγών " με σκοπό την ενίσχυση της μόρφωσης, την προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης, την ειρήνη και τη συνεργασία μεταξύ των λαών". Με αφορμή την ημέρα αυτή κάνουμε ένα σύντομο αφιέρωμα στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Σιάτιστας.
Το Εκκλησιαστικό Μουσείο Σιάτιστας στεγάζεται σε κτήριο ιδιοκτησίας της Ιεράς Μητρόπολης Σισανίου και Σιατίστης, που κτίστηκε την δεκαετία του 1980 στο αύλειο χώρο του επισκοπικού μεγάρου. Στον χώρο αυτό οργανώθηκε μια μόνιμη έκθεση και περιλαμβάνει εικόνες, ξυλόγλυπτα τμήματα τέμπλων, αργυρά λειτουργικά αντικείμενα μικροτεχνίας, εκκλησιαστικά βιβλία, χειρόγραφα και παλαίτυπα, λειτουργικά άμφια, τα οποία διασώθηκαν και φυλάσσονται με τη φροντίδα της Ιεράς Μητρόπολης Σισανίου και Σιατίστης και προέρχονται από τους ναούς της πόλης και τους ναούς και τα μοναστήρια της περιοχής.
Η αίθουσα εμβαδού 155 μ2 στην οποία στεγάζεται η έκθεση διαμορφώθηκε έτσι, ώστε στον ενιαίο χώρο να δημιουργηθούν ενότητες ανάλογες με τις χρονικές περιόδους, στις οποίες εντάσσονται τα εκθέματα.
Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει δύο εικόνες, την εικόνα "Επί σοι χαίρει", που φιλοτεχνήθηκε από τον Γεώργιο Κλόντζα καθώς και την εικόνα της "Παναγίας οδηγήτριας".
Στη δεύτερη ενότητα εκτίθενται εικόνες του 17ου αιώνα. Εδώ περιλαμβάνονται η εικόνα της Παναγίας ένθρονης βρεφοκρατούσας, του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και της αγίας Παρασκευής με σκηνές του βίου της, οι οποίες προέρχονται από το τέμπλο του καθολικού της μονής αγίας Παρασκευής Δομαβιστίου. Για την συγκεκριμένη εικόνα έχει δημοσιευτεί εργασία από την Παρασκευή Παπαδημητρίου στο περιοδικό ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ, τ.38.
Ακολουθούν τρεις εικόνες από τον ναό του αγίου Νικολάου Σιάτιστας. Η πρώτη παριστάνει την αποτμημένη κεφαλή του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, η δεύτερη την αγία Παρασκευή και η τρίτη τους αγίους Κοσμά και Δαμιανό. Ενδιαφέρον παρουσιάζει οι αφιερώσεις στη δεύτερη και στην τρίτη εικόνα που αποτελούν "Δέηση του δούλου του θεού κυρίου Πάϊκου και της συνοδείας αυτού". Είναι γνωστό ότι στη Σιάτιστα τον 17 αι. είχαμε οικογένεια Πάϊκου, η οποία ασχολήθηκε με το διαμετακομιστικό εμπόριο (βλ. Φ.Ζυγούρης, Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, σ. 520).
Ακολουθεί η εικόνα του Χριστού ένθρονου και η ενότητα κορυφώνεται με την εικόνα που έχει θέμα την Αποκάλυψη του Ιωάννη, που φέρει την υπογραφή του Θεόδωρου Πουλάκη και προέρχεται από τον ναό της αγίας Παρασκευής Σιάτιστας.
Στον ίδιο ναό υπάρχουν και άλλες εικόνες της κρητικής σχολής, δεν είναι όμως ενυπόγραφες, όπως είναι η εικόνα της Αποκάλυψης του Ιωάννου που εκτίθεται στο Εκκλησιαστικό Μουσείο.
Η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει εικόνες του 18ου και 19ου αιώνα. Μια από αυτές είναι και η εικόνα του αγίου Παρθενίου Λαμψάκου με αρχιερατικό ένδυμα και μήτρα.
Ακολουθεί και μια άλλη ενότητα με ξυλόγλυπτα.
Στα σημεία διαχωρισμού των ενοτήτων περιλαμβάνονται τρεις κλειστές κρυστάλλινες προθήκες, όπου υπάρχουν λειτουργικά άμφια, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ως καλύμματα τιμίων δώρων, αργυρά αντικείμενα και βιβλία (κώδικες και κατάστιχα)
Κ.Δρόσου - Κ.Θεοχαρίδου, "Η δημιουργία Μουσείου Εκκλησιαστικής Τέχνης στη Σιάτιστα", Το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 18, 2004, σ.695-704
Ζυγούρης Φίλ., Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής,
επιμέλεια Θεοδώρα Ζωγράφου-Βώρου, Σιάτιστα 2010.
