Μέχρι τον 11ο αιώνα οι γιορτές του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννη του Χρυσοστόμου εορτάζονταν χωριστά.
Τότε καθιερώθηκε η 30ή Ιανουαρίου σαν εορτή των Τριών Ιεραρχών ισότιμων και ισάξιων αγίων στη σοφία, τη θεία χάρη και την αγιότητα.
Σ' όλη την ελληνική εθνότητα επικράτησε εθιμοτυπικά από τότε η γιορτή των Τριών Ιεραρχών να σχετίζεται με την παιδεία και τα ελληνικά γράμματα, συνεχίστηκε την περίοδο της τουρκοκρατίας οπότε και πήρε εθνικό χαρακτήρα. Στους Τούρκους εμφανιζόταν σαν θρησκευτική γιορτή και ημέρα εξέτασης της προόδου των μαθητών, αλλά ουσιαστικά οι παπάδες-δάσκαλοι καλλιεργούσαν στα ελληνόπουλα τον πόθο για λευτεριά. Μετά την απελευθέρωση αναγνωρίστηκε επίσημα πρώτα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών με απόφαση της Συγκλήτου το σχολικό έτος 1843-44 και αργότερα πια νομοθετικά από την Ελληνική Πολιτεία.
Απόσπασμα άρθρου του Κων/νου Γ.Φυσαράκη Στατιστικολόγου (m.a.) ΠΕ.ΠΑ.Γ.Ν.Η στη διεύθυνση: pepagnh.gr
Η ιστοσελίδα μας με αφορμή τη γιορτή αυτή κάνει ένα αφιέρωμα σε έναν άνθρωπο των γραμμάτων με καταγωγή από την πόλη μας, τον Νικόλαο Σφενδόνη.
Ο Νικόλαος Σφενδόνης (1909-1971) ήταν γιός του Αθανασίου Σφενδόνη από τη Σιάτιστα. Ο Αθανάσιος Σφενδόνης ξυλογλύπτης στο επάγγελμα (λεπτουργός σύμφωνα με τον Εκλογικό Κατάλογο Σιάτιστας του 1915), εγκαταστάθηκε στην Θεσσαλονίκη, όπου και γεννήθηκε ο Νικόλαος. Ο Νικόλαος από πολύ νέος, πριν την εγγραφή του στο Πανεπιστήμιο, ασχολήθηκε με την δημοσιογραφία, το 1925 σε ηλικία μόλις 16 ετών ξεκινάει την έκδοση ημερολογίου με την ονομασία "Μακεδονικόν Ημερολόγιον Σφενδόνη" και δύο χρόνια αργότερα, το 1927-28, σε ηλικία 18 ετών, γράφεται στην Φιλοσοφική Σχολή του νεοσύστατου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 1934-35 αποφοίτησε από την Φιλοσοφική Σχολή αποκτώντας πτυχίο Ιστορίας. Μάλιστα σύμφωνα με τον Κ.Τομανά ο Ν. Σφενδόνης «άργησε να πάρει πτυχίο, επειδή τον έκοβε συνεχώς ο καθηγητής της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γιάννης Αποστολάκης. Γιατί ο Σφενδόνης ήταν ενθουσιώδης παλαμικός και ο Αποστολάκης, που έμοιαζε με λονδρέζο πόλισμαν δεν χώνευε καθόλου τον Παλαμά…». Κατά την επίσκεψη του Παλαμά στη Θεσσαλονίκη τον Δεκέμβριο του 1927 ο Σφενδόνης ήταν αυτός που εκ μέρους των φοιτητών πρόσφερε δάφνινο στεφάνι στον ποιητή.
Η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ φ. 19/12/1927 περιγράφει ως εξής το γεγονός:
... ο εκ των φοιτητών συνάδελφος κ.Ν.Σφενδόνης προσφέρων στέφανον εκ δάφνης με βαρύτιμον κυανόλευκον ταινίαν προσφωνεί τον Ποιητήν. Ο κ.Παλαμάς κλαίει η συγκίνησις τον πνίγει και λαμβάνων τον στέφανον εναγκαλίζεται και ασπάζεται τον κ.Σφενδόνην, ενώ το θέατρο δονείται από χειροκροτήματα και τας επευφημίας του κόσμου υπέρ των φοιτητών.
Λίγες ημέρες αργότερα, μετά την επιστροφή του στην Αθήνα, ο ποιητής έστειλε την παρακάτω επιστολή τον Ν.Σφενδόνη, η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ φ. 29/12/1927.
Φίλε κ.Σφενδόνη
Η στιγμή που μπορούσε να ενθουσιάσει βαθύτερα έναν ποιητή και με όλη την συγκίνηση που του προξενούσε η υποδοχή από μια χώρα σαν τη Θεσσαλονίκη, ήταν η στιγμή που οι νέοι του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης τον στεφάνωναν. Με όλο το θάμπωμα των ματιών μου, νομίζω π΄ελαχε σ΄εσάς ο κλήρος να μου προσφέρετε το στεφάνι αυτό κατά την δεξίωσιν που έγινε στα "Διονύσια". Και ακόμα νομίζω σαν ξαλισμένος - πως να το ειπώ - και συγκινημένος από τα δείγματα τιμής και συμπάθειας, δεν κατόρθωσα ως την ώρα ξεχωριστά καθώς ταιριάζει, να εξωτερικεύσω τη χαρά μου και να την ειπώ την συγκίνησίν μου από την προσφορά των νέων του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Η ποίηση νιάτα είναι, ο ποιητής ευλογήθηκε από τη Νιότη, να μένη πάντα νέος.
Φίλε κ. Σφενδόνη, όπως κάμετε, σας παρακαλώ να μεταδώσητε τα ευχαριστώ μου και την συγκίνησή μου στους νέους μας. Ακόμα σας ευχαριστώ πολύ για την προσφορά του Μακεδονικού "Ημερολογίου " σας. Ανάμεσα στα αξιοανάγνωστα πεζογραφήματα του διακρίνω μέσα σ΄αυτό και ωραίους στίχους. Σας εύχομαι να περάσετε ευτυχισμένο τον καινούργιο χρόνο.
Αθήναι 26/12/27
Κ.Παλαμάς.
Ο Νικόλαο Σφενδόνης εκτός από την έκδοση του "Μακεδονικού Ημερολογίου Σφενδόνη", δραστηριοποιήθηκε ως δημοσιογράφος στις εφημερίδες της Θεσσαλονίκης ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και ΤΟ ΦΩΣ. Έγραψε πολλές θεατρικές κριτικές και λογοτεχνικές επιφυλλίδες. Με μια ομάδα δημοσιογράφων, μεταξύ των οποίων και ο επίσης Σιατιστινός Γιάννης Ταχογιάννης, μετά το 1927 προσπάθησαν για την δημιουργία κρατικού θεάτρου πρόζας και λυρικής σκηνής στη Θεσσαλονίκη. Μετά δε την απόκτηση του πτυχίου του δραστηριοποιήθηκε για δεκαετίες και ως εκπαιδευτικός. Πέθανε αιφνιδίως στο 6 Σεπτεμβρίου 1971, αφήνοντας ένα τεράστιο έργο, για το οποίο έτυχε πολλών τιμητικών διακρίσεων. Μεταξύ άλλων, του απενεμήθη και ο Χρυσούς Σταυρός του τάγματος του Φοίνικος. Μετά τον θάνατό του η έκδοση του "Μακεδονικού Ημερολογίου Σφενδόνη", συν Γιάννη και Δήμητρα Σφενδόνη. Στο "Μακεδονικόν Ημερολόγιον Σφενδόνη" εχίστηκε για πολλά χρόνια από τα παιδιά τουδημοσίευσαν άρθρα και πολλοί Σιατιστινοί, για τα οποία βλ. http://www.siatistanews.gr/21-8-2016/bibliografia-olo.pdf.
Βιβλιογραφία.
- Β. Φούκας, Η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1926-1940). Σπουδές, σπουδαστές και σπουδάστριες κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, διδακτορική διατριβή, Θεσσαλονίκη 2009.
- Εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.
- Η γιορτή των Τριών Ιεραρχών στο http://www.siatistanews.gr/3ierarxes2008/html/eisagwgi.html
