04 Νοεμβρίου 1912: 109 χρόνια από την Απελευθέρωση της Σιάτιστας

109 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ

Η Σιάτιστα είναι ένας υποδειγματικός τόπος για τον ελληνισμό, ένας τόπος που συνδυάζει την παραγωγικότητα, την δημιουργικότητα και την πνευματικότητα, με ένα τρόπο θαυμαστό. Η Σιάτιστα είναι ένας βραχότοπος που γεννάει το πνεύμα, την αρχοντιά και τη δύναμη: «Προτίμησε στα βουνά να πάει να κατοικήσει, σαν τον αετό στα αγριόβραχα ελεύθερη να ζήσει, παρά στους κάμπους και εκεί να είναι σκλαβωμένη γι΄ αυτό την βλέπουν σήμερα μες στα βουνά κτισμένη», γράφει ο Σιατιστινός ποιητής Γιάννης Τόζης.

(βίντεο από το 2015)

Η μάχη της 4ης Νοεμβρίου 1912 κατά την οποία απελευθερώθηκε η Σιάτιστα από τον Τουρκικό ζυγό υπήρξε σταθμός και κορυφαία έκφραση στην ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Οι ορμητικές πολεμικές επιθέσεις του Ελληνικού Στρατού, έσπασαν την άμυνα των Τούρκων στα στενά του Σαρανταπόρου και τα νικηφόρα στρατεύματα κατέλαβαν τα Σέρβια και την Κοζάνη στις 11 Οκτωβρίου 1912. Στις 11 Οκτωβρίου 1912, κρητικό σώμα με αρχηγούς τον Δικώνυμο ή Μακρή και Καραβίτη, φτάνει στο Παλαιόκαστρο και από εκεί στέλνει με τον Σιατιστινό Αγωγιάτη Θεόδωρο Πλιάτσικα προς τον Σερίφ μπέη, διοικητή της Σιάτιστας, την παρακάτω επιστολή: «Κύριε, καθώς γνωρίζετε, ο Ελληνικός στρατός προχωρεί προς τα ενδότερα της Μακεδονίας, καταλαμβάνων την μίαν μετά την άλλην τας πόλεις, φρουρών τους παραδιδομένους αμαχητί και τιμωρών τους ανθισταμένους.

Σας ειδοποιούμεν να εγκαταλείψετε αμέσως την Σιάτισταν ακριβώς αύριον πρωί, 12ην τρέχοντος, αφού παραδώσετε τα όπλα εις τον κοτζάμπασην Σιατίστης, άλλως θα κτυπηθείτε. Πράττοντες όπως σας γράφομεν, δεν έχετε να φοβηθείτε τίποτε. Λίαν πρωί ερχόμεθα και η Σιάτιστα πρέπει να είναι ελευθέρα».

Η είδηση μεταδόθηκε αμέσως. Για την υποδοχή εκείνη του Κρητικού σώματος, να τι γράφει ο Κρητικός Σταύρος Κελαιδής στο βιβλίο του «Εθελοντικά σώματα Κρητών εν Μακεδονία»: «Φρενίτις ενθουσιασμού είχε καταλάβει τους πάντας. Με τον εθνικόν ύμνον, με προσφωνήσεις και ζητωκραυγάς τους υποδέχθησαν και τους ασπάζονταν αδελφικώς. Καλώς τους ελευθερωτάς αδελφούς μας. Μετά όλοι μαζί προχώρησαν στο Διοικητήριο, όπου ο Ευάγγελος Ρουμάνος το παρέδωσε στους αρχηγούς του σώματος. Κατέβασαν την ημισέληνο και με δάκρυα χαράς και ζητωκραυγες ύψωσαν την κυανόλευκον».
Στην επαρχία τότε Ανασέλιτσας, όσο ο τουρκικός στρατός υποχωρούσε εντείνονταν η τρομοκρατία σε όλα τα χωριά από τους άτακτους του Μπεκήρ Αγά.

Οι κάτοικοι των πυρπολουμένων χωριών κατέφυγαν ως πρόσφυγες στη Σιάτιστα, την οποία θεωρούσαν ασφαλές καταφύγιο. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά, περί τις 45.000 γυμνά και ανυπόδητα, πεινασμένα και κατάκοπα πλημμύρισαν τους δρόμους της Σιάτιστας. «Είναι αξιοθαύμαστος η μεγάλη φιλοξενία, η οποία διακρίνει τους κατοίκους της Σιάτιστας, οι οποίοι έθρεψαν επί αρκετάς ημέρας τόσας χιλιάδας προσφυγουσών ψυχών», γράφει η εφημερίδα «Θεσσαλία» της 8-2-1913. «Η Σιάτιστα είναι το προπύργιον του Ελληνισμού εν τη περιφέρεια εκείνη. Οι κάτοικοι ευγενείς, περιποιητικοί, ακραιφνείς πατριώται γνωστοί εκ του πρώτου Μακεδονικού αγώνος. Αξίζει να αποθάνη τις υπέρ της ελευθερίας των», γράφει ο Σταύρος Κελαϊδής. Ο δε δημοσιογράφος Αρίστος Περίδης που έλαβε μέρος ως εθελοντής τότε γράφει: «και γέμισαν τα σπίτια της ωραίας Σιάτιστας από φαντάρους. Άλλο 20, άλλο 15. Και το φτωχότερο σπίτι θα είχε 5 φαντάρους. Τα καλύτερα αρνιά, τραχανά και το εγχώριο πετμέζι τα δοκιμάσαμε εκείνη τη βραδιά. Τα νυφικά σεντόνια της κόρης που ήταν για προίκα στρώθηκαν για να δεχτούν τους Έλληνες στρατιώτες».

http://siatistanews.gr/ekdiloseis-ekatontaetias/images/dromoi/kastraki-tymbos.jpg

Για τη μάχη της Σιάτιστας ο στρατηγός Νικόλαος Κλαδάς, λοχαγός κατά την μάχη της 4ης Νοεμβρίου γράφει: «Η μάχη της Σιατίστης είναι μοναδική εις το είδος της κατά τους βαλκανικούς πολέμους και η νικηφόρος έκβασις τα μέγιστα συνετέλεσαν όχι μόνον εις την σωτηρίαν της πόλεως Σιατίστης και των εν’ αυτή καταφυγόντων πολλών χιλιάδων προσφύγων γυναικοπαίδων, αλλά και εις την έγκαιρον προέλασιν του Ελληνικού Στρατού προς κατάληψιν της Θεσ/νίκης. Ο Ελληνικός στρατός εξησφάλισε και εμονιμοποίησε την ελευθερίαν της Σιατίστης, αλλά δεν την απελευθέρωσε υπό την καθαράν σημασίαν του στρατιωτικού όρου, καθ΄ όσον η ενθουσιώδης αυτή πόλις απηλευθερώθη μόνη της». Και συνεχίζει ο Κλαδάς: «Σιατιστείς δεν προσήλθαν εις την μάχην ως ερασιτέχναι θεώμενοι εκ’ του μακρόθεν τα γινόμενα. Οι Σιατιστείς προσήλθαν και κατετάχθησαν ως πραγματικοί μαχηταί υπό τας διαταγάς του λοχαγού Κατεχάκη Γεωργίου, Διοικητού των Κρητικών Σωμάτων…»

Και η Σιατιστινή ζωγράφος και λογοτέχνιδα Θάλεια Φλωρά-Καραβία, η οποία ήταν τότε ανταποκρίτρια σε εφημερίδα της Αιγύπτου γράφει: «Η Σιάτιστα έχει την υπερηφάνειαν ότι ύψωσε την ελληνικήν σημαίαν μόνη της, προτού έλθη ο στρατός. Με τας φήμας των νικών του Σαρανταπόρου και Σερβίων και πριν ακόμα γνωσθή η κατάληψις της Κοζάνης, μερικοί τολμηροί, ανυπόμονοι Σιατιστείς εξεσκούριασαν ολίγα κρυμμένα όπλα και εκήρυξαν την πόλιν Ελληνικήν». Ο δε Μιχαήλ Αναστασάκης γιατρός και αρχηγός των εθελοντών Κισσαμιτών Κρητών, γράφει τα εξής χαρακτηριστικά για τη μάχη της Σιάτιστας «Στις ιστορικές του αφηγήσεις του 1912». «Εάν η Σιάτιστα έπιπτεν, ίσως τα όρια του Ελληνικού Κράτους να ήσαν νοτιώτερον της Φλωρίνης».
Πιστά περιγράφει την κατάσταση της παραμονής εκείνης της 4ης Νοεμβρίου 1912 το εξής τετράστιχο, το οποίο ένα από τα μέλη της επιτροπής απήγγειλε: «Κοιμάται η Σιάτιστα και όμως αγρυπνάει, άλλοι ντουφέκια ξεκρεμούν κι άλλοι σπαθιά τροχάνε. Κοιμάται η Σιάτιστα κι η δόξα την σιμώνει, η πιο καλή ημέρα της αυτή που ξημερώνει…»

Τα ιστορικά αυτά στοιχεία έχουμε χρέος να τα διαφυλάξουμε σαν κόρη οφθαλμού, αν θέλουμε να διατηρήσουμε την εθνική μας αυτοσυνειδησία και ταυτότητα και να μη γίνουμε ένας λαός άχρωμος, κοσμοπολίτικος, χωρίς ιδανικά, που δεν θα έχει τίποτε το διαφορετικό από τους άλλους. Την ιστορία αυτή της Μακεδονίας κανένας δεν έχει το δικαίωμα να την αγνοήσει και πολύ περισσότερο να την πλαστογραφήσει. Γιατί πραγματικά σε καμία ίσως άλλη περιοχή δεν ανευρίσκονται δείγματα συνεχούς Ελληνικής πολιτισμικής παρουσίας, όσο στη γη των Μακεδόνων.

«Και τώρα, τώρα όλοι σας -μια τέτοια πολιτεία με τέτοιο παρελθόν λαμπρό και τέτοια ιστορία, πέστε μου είναι δυνατόν; Μπορεί ποτέ να σβήσει; Όχι ποτέ η Σιάτιστα, έζησε, ζη, θα ζήσει».

Αρχηγός ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΠΑΠΑΜΑΛΕΚΟΣ
Ονομα -"Θρύλος"

"Καταγόμενος εκ Βάμου Αποκορώνου Χανίων Κρήτης, έλαβε μέρος εις τον Αμυντικόν Αγώνα της Μακεδονίας 1903 - 1909 και έμεινε άτρωτος. 'Επεσε μαχόμενος εις την Μάχην της Σιατίστης το 1912."