"Ο σιδεράς (σιδηρουργός)"
Γράφει η κ. Άννα Γκουτζιαμάνη - Στυλιανάκη
Επάγγελμα δύσκολο και ανθυγιεινό , στην ίδια κατηγορία μ’ αυτό του χαλκουργού, του λευκοσιδηρουργού και του κασσιτερωτή. Θυμόμαστε οι μεγαλύτεροι πως ο σιδηρουργός έπιανε δουλειά απ’ το πρωί. Αν το εργαστήρι του ήταν μακριά απ ’ το σπίτι , γύριζε μόνο το βράδυ για φαγητό και ξεκούραση. Μόλις έμπαινε στο εργαστήρι , άναβε το καμίνι ξοδεύοντας ξυλοκάρβουνα που αγόραζε. Χρειάζονταν δυνατή φωτιά , για να πυρακτώσει το σίδ ερο και μετά να το επεξεργαστεί αναλόγως, χτυπώντας το με βαριά σφυριά στο αμόνι που είχε μπροστά του , στο κέντρο του εργαστηρίου.
Ως τα τελευταία χρόνια κάθε εργαλείο που χρησιμοποιούσαμε στις δουλειές ήταν δουλεμένο και φτιαγμένο απ’ τα χέρια του. Μα και στο σπίτι η νοικοκυρά χρησιμοποιούσε διάφορα σιδερένια βοηθητικ ά σκεύη. Κάθε νοικοκυριό είχε 10 - 15 πυροστιές σε διάφορα μεγέθη, για να χρησιμοποιεί τη φωτιά στην καθημερινότητά του. Η πυροστιά ήταν ένα σιδερένιο ισόπλευρο τρίγωνο με πόδια στις 3 γωνίες του, για βάση άλλων οικιακών σκευών στη φωτιά.
Πυροστιά είχε το σίδερο σιδερώματος των ρούχων, που πύρωνε με τ’ αναμμένα κάρβουνα και είχε το σχήμα βαποριού , απ’ όπου και το όνομά του. Βαποράκι το λέγαμε.
Σε πυροστιά στηρίζονταν το χάλκινο χαρανί , όπου έβραζε η νοικοκυρά το σταχτόνερο και το ζεστό νερό της μπουγάδας. Σ’ άλλα χαρανιά καλά επικασσιτερωμένα ετοίμαζαν φαγητά για πολλά άτομα, σε γάμους βαφτίσια, πανηγύρια, κηδείες και μνημόσυνα. Στα ίδια χαρανιά έλιωναν το χοιρινό λίπος και ξεχώριζαν το μαγειρικό λίπος (λίγδα) από τις τσιγαρίδες. Στα σπίτια των κτηνοτρόφων σε μεγάλα χαρανιά πάνω σε πυροστιές έβραζαν το τυρόγαλο που έπαιρναν από την πήξη του γάλακτος σε τυρί κι έβγαζαν την ούρδα (ανθότυρο). Στα ίδια χαρανιά έκαναν και τη διαδικασία παρασκευής μπάτζιου και μανουριού.
Σε μεγάλες πυροστιές στήριζαν τους ταβάδες , για να βράσουν τα γλυκά του κουταλιού, το μούστο, τα πετιμέζια και τις μουσταλευριές για τα ιτζιούκια.
Μικρότερες πυροστιές είχαν στην κούχνη του μαγειριού και στο τζάκι για πήλινες και χάλκινες κατσαρόλες και τηγάνια για την παρασκευή του φαγητού των μελών της οικογένειας. Από το ίδιο φαγητό έτρωγαν και οι εργάτες και οι βοηθοί που είχαν στα αμπελοχώραφα και στα κοπάδια , αλλά και οι μαστόροι και οι τεχνίτες που δούλευαν γι αυτούς με λιγοστό μεροκάματο και φαΐ, ανάλογα με τη συμφωνία.
Ο λυχνοστάτης δίπλα στο τζάκι ήταν σιδερένιος και στήριζε το δαδί από πεύκα που έδινε το φωτισμό στο χώρο. Το τσιμπίδι (μασιά) που ανασκάλιζαν τα ξύλα στη φωτιά και το φτυάρι με τη μακριά ουρά για το ξεστάχτιασμα ήταν «εργόχειρα» πάλι του σιδηρουργού.
Για τους βαρελάδες ο σιδηρου ργός ετοίμαζε τα σιδερένια στεφάνια που έσφιγγαν τις ξύλινες δόγες και τις χειρολαβές απ’ τις πόρτες (μπροστινά ανοίγματα) στις βαρέλες και τα μεγάλα βαένια καθώς και τα πουστάβια (πατητήρια σταφυλιών) στα σιατιστινά κατώια.
Για τους ξυλουργούς έκανε τα σκεπάρνια και τα σφυριά τους. Ετοίμαζε τα σιδερένια διπλόκαρφα με το πλατύ στρόγγυλο κεφάλι (φόλες) για το δέσιμο των ξύλων στις αυλόπορτες και των εισόδων των σπιτιών για ασφάλεια. Πολλά μεγάλα διπλόκαρφα ένωναν τα ξύλινα δοκάρια στα πατώματα και τις γριντιές στη σκεπή των σπιτιών.
Ιδιαίτερη τεχνική χρησιμοποιούσαν για τις σιδεριές στα ανοίγματα των παραθύρων, ανάμεσα απ’ τα τζάμια και τα παραθυρόφυλλα (κιπέγκια), παντού για λόγους ασφαλείας. Μας εκπλήττουν με τον καλλιτεχνικό του ς διάκοσμο ανάλογες σιδεριές των παλιών εκκλησιών και των αρχοντικών του τόπου μας. Σιδερένια κάγκελα από τα χέρια των σιδηρουργών μας διατηρούνται σε άριστη κατάσταση, ανέπαφα από το χρόνο, όλα τους στοιχεία της πολιτισμ ικής μας κληρονομιάς.
Σ’ όλους βοηθ ός ο σιδεράς, μα περισσότερο στους εργάτες γης. Σκαπτικά εργαλεία χειρός, κασμάδες, τσαπιά, ξεπαλουκοτσάπια, δικέλλια για τους αμπελουργούς, διπλοπελέκια αλλά και υνιά και άροτρα.
Επίσης εργαλεία κοπής, όπως τσεκούρια, σκεπάρνια, μαχαίρια, λεπίδες, παλιορκόπους.
Για τους χασάπηδες ετοίμαζε σιδερένιες κρεμάστρες και τσιγκέλια για το κρέμασμα των σφαχτών, αλλά και χασαπομάχαιρα και μπαλτάδες κοφτερούς για το τεμάχισμα των κρεάτων
Για τα μουλάρια και τα άλογα των κυρατζήδων κι όλα τα μεταφορικά ζώα ετοίμαζε τα πέταλα και τα καρφιά. Οι πεταλωτήδες έδιναν στο σιδερά τα σχήματα και τα μεγέθη που χρειάζονταν, ανάλογα με τα ζώα.
Ο σιδεράς τα έκοβε από σιδερένιες πλάκες και τα έκανε σωστά πέταλα για 3 να καλύπτουν και να προστατεύουν τις οπλές των ζώων κατά τις μετακινήσεις , τους χωρίς να τα πληγώνουν.
Για όλα αυτά χρειάζονταν ώρες δουλειάς αμέτρητες. Βοηθούς είχε τα παιδιά του, που τους μάθαινε τα μυστικά της τέχνης του και αποκτούσαν επαγγελματική συνείδηση απ’ τα παιδικά τους χρόνια.
Γνώριζαν όλοι τους ότι είναι χρήσιμοι στην κοινωνία με την επαγγελματική τους προσφορά, γι ’ αυτό και άντεχαν αγόγγυστα κι υπομονετικά τη μουντζούρα την κάπνα , αλλά και το μόχθο της δουλειάς τους. Σήμερα έμειναν μια ανάμνηση ανθρώπων εργατικών, φιλότιμων, υπομονετικών με ιδιαίτερη επαγγε λματική συνείδηση.
Ως τα τελευταία χρόνια κάθε εργαλείο που χρησιμοποιούσαμε στις δουλειές ήταν δουλεμένο και φτιαγμένο απ’ τα χέρια του. Μα και στο σπίτι η νοικοκυρά χρησιμοποιούσε διάφορα σιδερένια βοηθητικ ά σκεύη. Κάθε νοικοκυριό είχε 10 - 15 πυροστιές σε διάφορα μεγέθη, για να χρησιμοποιεί τη φωτιά στην καθημερινότητά του. Η πυροστιά ήταν ένα σιδερένιο ισόπλευρο τρίγωνο με πόδια στις 3 γωνίες του, για βάση άλλων οικιακών σκευών στη φωτιά.
Πυροστιά είχε το σίδερο σιδερώματος των ρούχων, που πύρωνε με τ’ αναμμένα κάρβουνα και είχε το σχήμα βαποριού , απ’ όπου και το όνομά του. Βαποράκι το λέγαμε.
Σε πυροστιά στηρίζονταν το χάλκινο χαρανί , όπου έβραζε η νοικοκυρά το σταχτόνερο και το ζεστό νερό της μπουγάδας. Σ’ άλλα χαρανιά καλά επικασσιτερωμένα ετοίμαζαν φαγητά για πολλά άτομα, σε γάμους βαφτίσια, πανηγύρια, κηδείες και μνημόσυνα. Στα ίδια χαρανιά έλιωναν το χοιρινό λίπος και ξεχώριζαν το μαγειρικό λίπος (λίγδα) από τις τσιγαρίδες. Στα σπίτια των κτηνοτρόφων σε μεγάλα χαρανιά πάνω σε πυροστιές έβραζαν το τυρόγαλο που έπαιρναν από την πήξη του γάλακτος σε τυρί κι έβγαζαν την ούρδα (ανθότυρο). Στα ίδια χαρανιά έκαναν και τη διαδικασία παρασκευής μπάτζιου και μανουριού.
Σε μεγάλες πυροστιές στήριζαν τους ταβάδες , για να βράσουν τα γλυκά του κουταλιού, το μούστο, τα πετιμέζια και τις μουσταλευριές για τα ιτζιούκια.
Μικρότερες πυροστιές είχαν στην κούχνη του μαγειριού και στο τζάκι για πήλινες και χάλκινες κατσαρόλες και τηγάνια για την παρασκευή του φαγητού των μελών της οικογένειας. Από το ίδιο φαγητό έτρωγαν και οι εργάτες και οι βοηθοί που είχαν στα αμπελοχώραφα και στα κοπάδια , αλλά και οι μαστόροι και οι τεχνίτες που δούλευαν γι αυτούς με λιγοστό μεροκάματο και φαΐ, ανάλογα με τη συμφωνία.
Ο λυχνοστάτης δίπλα στο τζάκι ήταν σιδερένιος και στήριζε το δαδί από πεύκα που έδινε το φωτισμό στο χώρο. Το τσιμπίδι (μασιά) που ανασκάλιζαν τα ξύλα στη φωτιά και το φτυάρι με τη μακριά ουρά για το ξεστάχτιασμα ήταν «εργόχειρα» πάλι του σιδηρουργού.
Για τους βαρελάδες ο σιδηρου ργός ετοίμαζε τα σιδερένια στεφάνια που έσφιγγαν τις ξύλινες δόγες και τις χειρολαβές απ’ τις πόρτες (μπροστινά ανοίγματα) στις βαρέλες και τα μεγάλα βαένια καθώς και τα πουστάβια (πατητήρια σταφυλιών) στα σιατιστινά κατώια.
Για τους ξυλουργούς έκανε τα σκεπάρνια και τα σφυριά τους. Ετοίμαζε τα σιδερένια διπλόκαρφα με το πλατύ στρόγγυλο κεφάλι (φόλες) για το δέσιμο των ξύλων στις αυλόπορτες και των εισόδων των σπιτιών για ασφάλεια. Πολλά μεγάλα διπλόκαρφα ένωναν τα ξύλινα δοκάρια στα πατώματα και τις γριντιές στη σκεπή των σπιτιών.
Ιδιαίτερη τεχνική χρησιμοποιούσαν για τις σιδεριές στα ανοίγματα των παραθύρων, ανάμεσα απ’ τα τζάμια και τα παραθυρόφυλλα (κιπέγκια), παντού για λόγους ασφαλείας. Μας εκπλήττουν με τον καλλιτεχνικό του ς διάκοσμο ανάλογες σιδεριές των παλιών εκκλησιών και των αρχοντικών του τόπου μας. Σιδερένια κάγκελα από τα χέρια των σιδηρουργών μας διατηρούνται σε άριστη κατάσταση, ανέπαφα από το χρόνο, όλα τους στοιχεία της πολιτισμ ικής μας κληρονομιάς.
Σ’ όλους βοηθ ός ο σιδεράς, μα περισσότερο στους εργάτες γης. Σκαπτικά εργαλεία χειρός, κασμάδες, τσαπιά, ξεπαλουκοτσάπια, δικέλλια για τους αμπελουργούς, διπλοπελέκια αλλά και υνιά και άροτρα.
Επίσης εργαλεία κοπής, όπως τσεκούρια, σκεπάρνια, μαχαίρια, λεπίδες, παλιορκόπους.
Για τους χασάπηδες ετοίμαζε σιδερένιες κρεμάστρες και τσιγκέλια για το κρέμασμα των σφαχτών, αλλά και χασαπομάχαιρα και μπαλτάδες κοφτερούς για το τεμάχισμα των κρεάτων
Για τα μουλάρια και τα άλογα των κυρατζήδων κι όλα τα μεταφορικά ζώα ετοίμαζε τα πέταλα και τα καρφιά. Οι πεταλωτήδες έδιναν στο σιδερά τα σχήματα και τα μεγέθη που χρειάζονταν, ανάλογα με τα ζώα.
Ο σιδεράς τα έκοβε από σιδερένιες πλάκες και τα έκανε σωστά πέταλα για 3 να καλύπτουν και να προστατεύουν τις οπλές των ζώων κατά τις μετακινήσεις , τους χωρίς να τα πληγώνουν.
Για όλα αυτά χρειάζονταν ώρες δουλειάς αμέτρητες. Βοηθούς είχε τα παιδιά του, που τους μάθαινε τα μυστικά της τέχνης του και αποκτούσαν επαγγελματική συνείδηση απ’ τα παιδικά τους χρόνια.
Γνώριζαν όλοι τους ότι είναι χρήσιμοι στην κοινωνία με την επαγγελματική τους προσφορά, γι ’ αυτό και άντεχαν αγόγγυστα κι υπομονετικά τη μουντζούρα την κάπνα , αλλά και το μόχθο της δουλειάς τους. Σήμερα έμειναν μια ανάμνηση ανθρώπων εργατικών, φιλότιμων, υπομονετικών με ιδιαίτερη επαγγε λματική συνείδηση.
siatistanews.gr
Siatista-Info
*Αναδημοσίευση 2019
