Η δυτική Μακεδονία γιορτάζει τα Φώτα με έθιμα δικά της, που κάνουν κάθε επισκέπτη να ξεχάσει την καθημερινότητα και να ακολουθήσει το «ρυθμό» σε μία ακόμη ευκαιρία να ξεφύγει από τα συνηθισμένα.
Είναι η 2η χρονιά που δεν θα πραγματοποιηθούν οι παρελάσεις σε Σιάτιστα και Καστοριά, λόγω κορωνοιούΣτη Σιάτιστα είναι τα «Μπουμπουσιάρια» και στην Καστοριά τα «Ραγκουτσάρια». Δύο γιορτές ξεχωριστές, με καταγωγή από το Διόνυσο. Μεταμφίεση και χαρά κυριαρχούν αυτές τις μέρες στις δύο αυτές περιοχές που καλούν όλους τους Έλληνες, και μη, να πάρουν μέρος σε αυτά τα διαφορετικά έθιμα.
«Μπουμπουσιάρια» της Σιάτιστας
Τα «Φώτα», μόλις ακουστεί στις εκκλησιές της Σιάτιστας το «εν Ιορδάνη βαπτιζομένου Σου Κύριε», οι ναοί δονούνται από το εκκωφαντικό «Κύριε Ελέησον». Λίγο αργότερα, αφού τελειώσει η εκκλησία, οι «πνιχτάδες», όπως λέγονται οι επίτροποι που «πνίγουν» το σταυρό στο αγίασμα , γυρνούν στα σπίτια κρατώντας ένα κουδούνι και μοιράζοντας γλυκιά πίτα. Μέσα στην πίτα υπάρχει ένα φλουρί και όποιος το τύχει, θα έχει την τιμή να φτιάξει την πίτα για την επόμενη χρονιά. Αυτό είναι το έθιμο του «Κυριαλέησον», που αναβιώνει κάθε χρόνο, στην περιοχή της Σιάτιστας, κατά την τελετή του αγιασμού των υδάτων. Το γλέντι, όμως, στη Σιάτιστα έχει ήδη αρχίσει από την προηγούμενη μέρα. Όπως λέει ο λαογράφος, Γιώργος Μπόντας, την παραμονή των Θεοφανίων όλοι οι μεταμφιεσμένοι μετέχουν στα ολονύκτια γλέντια που γίνονται στα σπίτια και στο κέντρο της πόλης.
Τα «Μπουμπουσιάρια», όπως λέγονται οι ομάδες των μασκαρεμένων, ξεχύνονται στους δρόμους και τραγουδούν το «Αγιο Βασιλιάτικο» τραγούδι, συνοδεία σκόρπιου και πηδηχτού χορού:
«Τι χα γω και σ΄ αγαπούσαν και δεν κάθουμαν καλά,Το γλέντι συνεχίζεται και το κέφι που φέρνει το σιατιστινό κρασί, φτιάχνει ακόμη περισσότερο τη διάθεση των συγκεντρωμένων που τραγουδούν:
Να χου ζάλη στο κεφάλι, δύο μαχαίρια στην καρδιά.
Κίνησα να ’ρθω το βράδυ, με πιάσε ψιλή βροχή
Το Θεό παρακαλούσα για να σε βρω μοναχή
Ας ερχόσουνα βρε ψεύτη και ας γινόσουνα παπί
Είχα ρούχα να σ’ αλλάξω πάπλωμα να σκεπαστείς
και κορμάκι να αγκαλιάσεις ώσπου να αποκοιμηθείς».
«Μόπλιξεν η μάνα μου κόκκινα τσιράπια
για να βγαίνω το πρωί να κατουρώ στα αγκάθια.
Μόπλιξεν η μάνα μου κόκκινη φανέλα
για να βγαίνω το πρωί να παίρνω τον αέρα».
Το έθιμο «Μπουμπουσιάρια» προέρχεται από παραφθορά του ονόματος «Έμπουσα». Ήταν ένα φανταστικό τέρας, με πόδια γαϊδάρου, που άλλαζε μορφή και τρόμαζε τα μικρά παιδιά.
Πρόκειται για μια γιορτή μεταμφιέσεων, που έχει τις ρίζες της στη διονυσιακή λατρεία. Άλλωστε, η λέξη «μπουμπουσιάρια», που περιγράφει τους μεταμφιεσμένους, πηγάζει από τη θρακοφρυγική λέξη «μπασάρα», όπως ονόμαζαν τότε τους χιτώνες που φορούσαν οι βάκχες στη Θράκη. Στην έννοια αυτή δεν περιλαμβάνεται μόνο η μεταμφίεση, αλλά και η διάθεση, η ευθυμία, η όρεξη για χορό, καθώς η όλη γιορτή είναι αφιερωμένη στο πνεύμα, την ξενοιασιά και τον αθώο αυθορμητισμό», σημειώνει χαρακτηριστικά ο κ. Μπόντας. Η γιορτή κορυφώνεται με την παρέλαση των μεταμφιεσμένων ομάδων, το μεσημέρι των Θεοφανίων, στο κέντρο της Σιάτιστας. Η μεταμφίεση σατιρίζει πάντα καλοπροαίρετα την επικαιρότητα ή δημόσια πρόσωπα και καταστάσεις, προκαλώντας άφθονο γέλιο. Οι καλύτερες μεταμφιέσεις ατόμων ή ομάδων βραβεύονται, μάλιστα, από το Δήμο.
Τα «Ραγκουτσάρια» στην Καστοριά
Λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα, στην Καστοριά, αναβιώνει ένα ακόμη έθιμο, με κύριο στοιχείο τη μεταμφίεση. Πρόκειται για τα «Ραγκουτσάρια» που έχουν τις ρίζες τους κι αυτά στις Διονυσιακές γιορτές. Η ημερομηνία του εθίμου, άλλωστε, συμπίπτει και με τις ρωμαϊκές καλένδες και οι παλιοί λένε ότι ο τρόπος που γιορτάζεται δεν έχει αλλάξει σε τίποτα σε σχέση με το παρελθόν.
Οι κάτοικοι χρησιμοποιούν απλές στολές, μασκαρεύονται με μπογιά και παλιά ρούχα, με οτιδήποτε βρίσκουν στο σπίτι τους και όλο το δρώμενο στηρίζεται στο στοιχείο του απρόοπτου. Τον κύκλο των εκδηλώσεων άνοιξε ήδη το Άργος Ορεστικό, στις 31 Δεκεμβρίου. Στην Καστοριά, την ημέρα των Θεοφανίων ο Αϊ-Βασίλης θα μοιράσει δώρα σε όλα τα παιδιά, μετά τον Αγιασμό των Υδάτων. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, θα ξεκινήσει το καρναβάλι, ενώ τα «μπουλούκια» θα βγουν στους δρόμους, συνοδεία πολλών μουσικών χάλκινων οργάνων. Στις κεντρικές πλατείες θα προσφέρονται εδέσματα και κρασί στον κόσμο και τους επισκέπτες, ενώ στις 7 Ιανουαρίου θα συνεχιστεί το γλέντι, σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Η αποκορύφωση των εορταστικών εκδηλώσεων θα γίνει στις 8 Ιανουαρίου, με τη μεγάλη παρέλαση των καρναβαλιστών.
agelioforos.gr
*Αναδημοσίευση 2019
